Πώς πέταξε το πουλάκι του Τουταγχαμών;

Τα… βάσανα του νεαρού, (υπερ)φημισμένου και σχεδόν ανύπαρκτου Φαραώ, ήταν πολλά τόσο όσο ο Τουταγχαμών ήταν εν ζωή όσο και, κυρίως, μετά τον θάνατό του. Δεν του έφτανε που πέθανε στα 19 του, δεν του έφτανε που δεν πρόλαβε ούτε να ζήσει ούτε να κυβερνήσει, μετά θάνατον τον κατέστησαν και ανίκανο. Μάλιστα, ανίκανο!
Τα αρχαιολογικά «κουτσομπολιά», που έφτασαν όμως μέχρι το περιοδικό «Τάιμ» λένε ότι το βασιλικό γεννητικό όργανο λείπει. Κάποιοι πρόλαβαν να πουν μάλιστα την καλή τους κουβέντα, λέγοντας πως προφανώς ο Τουταγχαμών δεν ήταν προικισμένος και εκείνοι που ταρίχευσαν το σώμα του, τον απάλλαξαν από κάτι τόσο μικροσκοπικό, ώστε ουδείς θα μπορούσε να πάρει χαμπάρι ότι λείπει.
Ουδείς θα μπορούσε να αντικρούσει αυτές τις λεπτομέρειες, αν η σύγχρονη τεχνολογία δεν είχε καταγράψει τα πάντα σε αξονικές τομογραφίες, το 1968. Μέχρι τότε, το μόριο του Φαραώ δεν ήταν εμφανές στη μούμια του και σερνόταν η φήμη πως είχε ευνουχιστεί εν ζωή. Αλλά, η επιστήμη έδειξε πως όλα ήταν στη θέση τους. Απλώς, είχαν καλυφθεί με άμμο, και είχαν γίνει αόρατα!
Ο ίδιος ο Ζάχι Χαουάς, επικεφαλής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας της Αιγύπτου και υφυπουργός πολιτισμού, διαβεβαιώνει πως έχει δει με τα μάτια του τις «πλάκες» από το σάρωμα των αξονικών τομογράφων- άρα και το πέος του μεγαλειότατου. Διαβεβαιώνει κιόλα πως ο Τουταγχαμών ήταν ανεπτυγμένος κανονικά (έτσι λέει με νόημα, διαψεύδοντας όλα όσα υπογείως ακούγονται).
Το αμερικανικό περιοδικό «Τάιμ» παρουσιάζει δημοσίευμα του επίσης έγκυρου επιστημονικού περιοδικού «New Scientist» (Νέος Επιστήμων) στο οποίο αναφέρεται η πιθανότητα «ανατομικής συνομωσίας». Όπως αναφέρει το «Ν.S.», στην αρχήν θεωρούνταν πως η νεαρός Φαραώ είχε πεθάνει από ελονοσία, ακολούθως όμως κάποιοι Γερμανοί επιστήμονες αμφισβήτησαν αυτή τη θεωρία λέγοντας πως είχε ένα είδος αναιμίας, που προκαλεί ακόμη και πτώσεις οργάνων (τι σου είναι, τελικά, αυτοί οι Γερμανοί, όλα τα περίεργα υιοθετούν ως προς την αρχαιότητα…) Αλλοι λένε ότι είχε άλλο είδος αρρώστειας του αίματος, που προκαλεί επιμήκυνση των οστών και υπανάπτυξη των γεννητικών οργάνων. Αυτοί ίσως βρίσκονται πιο κοντά στην πραγματικότητα, καθώς οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις του Τουταγχαμών και των συγγενών του δείχνουν πως έχουν μακρουλά πρόσωπα.
Επομένως, η ανατομική συνομωσία δεν είναι εκτός κλίματος. Το να διαδίδεται, δηλαδή, πως εκείνοι που ταρίχευσαν το σώμα το ακρωτηρίασαν, ώστε ο νεαρός να φαίνεται πιο… άνδρας (φαίνεται πως και στην αρχαία Αίγυπτο, το μέγεθος μετρούσε). Αλλά, είπαμε. Ο αξονικός τομογράφος μίλησε. Τι έγινε σαράντα χρόνια μετά και αρχίσαμε πάλι τις αμφισβητήσεις; Ο Αμων- Ρα να βάλει το χέρι του…

Δίδυμοι σε αναζήτηση ταυτότητας

Στο μικροσκόπιο της έρευνας έχουν μπει οι «δίδυμοι» κορινθιακοί Κούροι που κατασχέθηκαν στα χέρια αρχαιοκάπηλων στο χωριό Κλένια (κοντά στο Χιλιομόδι). Τα ερωτήματα που έχουν τεθεί είναι πολλά. Και οι πλέον ειδικοί στην αρχαιοελληνική πλαστική, όπως ο καθηγητής Γεώργιος Δεσπίνης, είναι πολύ επιφυλακτικοί. Είναι ο πρώτος που κλήθηκε να τους εξετάσει. Θεωρεί περίεργο και εξαιρετικά ενδιαφέρον το ότι είναι τόσο όμοιοι, όπως λέει. Γιατί δεν υπάρχουν άλλα δίδυμα αρχαϊκά αγάλματα, εκτός από τον Κλέοβι και τον Βίτωνα (Μουσείο Δελφών) με την τραγική ιστορία. Τα δύο παλικάρια από το Αργος τα φαρμάκωσε η ίδια η μητέρα τους, η Κυδίππη, ιέρεια της Ηρας, όταν της ανακοίνωσαν ότι φεύγουν από την (ερωτική) αγκαλιά της για να βρουν την τύχη τους σε πυγμαχικους αγώνες στην Αθήνα. Τους ζήτησε ως τελευταία χάρη να ζευτούν στην άμαξά της και να τη μεταφέρουν στο Ηραίο, πράγμα που έκαναν. Ο νέοι κατάκοποι αποκοιμήθηκαν κι η μάνα τούς έσταξε φαρμάκι στα χείλη. Οι Αργείοι σε ανάμνηση έστησαν τα αγάλματά τους στο ιερό των Δελφών.
Τα αδέλφια αυτά έχουν ταυτότητα, κάτι που λείπει από τα δίδυμα κορινθιακά αγάλματα. Πιθανολογείται ότι προέρχονται από την αρχαία Τενέα, μια πόλη που δεν έχει ακόμη ανασκαφικά εντοπιστεί.
Ο Παυσανίας είχε περιγράψει τη θέση της: «Από τον Ακροκόρινθο αν πάρουμε τον ορεινό δρόμο (σ.σ. σήμερα λέγεται Κλεισούρα και οδηγεί στο Αργος) θα βρούμε την Τενεατική Πύλη και το ιερό της Ειλειθυίας. Εξήντα τόσα στάδια απέχει η Τενέα (σ.σ. στη θέση αυτή είναι σήμερα το χωριό Κλένια, νότια του Χιλιομοδίου). Οι κάτοικοί της λένε πως είναι Τρώες, αιχμάλωτοι που έφεραν οι Ελληνες από την Τένεδο και που τους δόθηκε από τον Αγαμέμνονα ο τόπος για να εγκατασταθούν, γι' αυτό και τιμούν τον Απόλλωνα πιο πολύ από τους άλλους θεούς».
Από την Τενέα γνωρίζαμε ότι προέρχεται ένας και μοναδικός Κούρος. Βρέθηκε το 1846 κοντά στην Κόρινθο και εκτίθεται από το 1854 στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου. Είναι σαφώς παλαιότερος από τους νεοαποκαλυφθέντες «δίδυμους» Κορινθιακούς -έχει χρονολογηθεί τέλη 7ου-αρχές 6ου αιώνα π.Χ., ενώ αυτοί περί το 530-520 π.Χ.
Από Τενέα Μόναχο
Ο Κούρος του Μονάχου και οι δύο νέοι κούροι έχουν κοινή προέλευση από την Τενέα -σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής εκτιμήσεις- και χαρακτηριστικά. Η ομοιότητά τους είναι εμφανής «στα καμπύλα εξάρματα στο πηγούνι» και το λακκάκι που δημιουργείται, σύμφωνα με τον έφορο Αρχαιοτήτων της περιοχής, Κωνσταντίνο Κίσσα. Εχει αναλάβει τις έρευνες στο χωράφι που υπέδειξαν οι αρχαιοκάπηλοι ως τόπο εύρεσης των αγαλμάτων. Ο ένας είπε ότι βρήκε τα γλυπτά 40 πόντους από το έδαφος. Οι αρχαιολόγοι έσκαψαν βαθύτερα και δεν βρήκαν τίποτα. Μόνον έναν υστεροκλασικό λακκοειδή τάφο, άσχετο με τα αγάλματα. Ο κ. Κίσσας θα ευχόταν να βρει το βάθρο των γλυπτών για να διαπιστώσει αν πρόκειται για ταφικό μνημείο ή ιερό. Δηλαδή, αν πρόκειται για δύο νεκρούς αδελφούς ή για αφιερώματα στο ιερό του Τενεάτη Απόλλωνα.
Ο αν. διευθυντής και τμηματάρχης χώρων της Δ' Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας, Χρήστος Πιττερός, βλέποντας τις φωτογραφίες των δύο κούρων τους συσχέτισε με τον χάλκινο Κούρο-Απόλλωνα του Πειραιά (500 π.Χ.). Σε υπό δημοσίευση άρθρο του αναθεωρεί όσα ξέραμε γι' αυτόν. Τον θεωρεί έργο κορινθιακό και όχι αττικό, όπως πίστευαν ο Γ. Δοντάς και η Ολγα Παλαγγιά. Ισχυρίζεται ότι δεν ήταν στημένος σε κάποιον ναό Απόλλωνα στην Αθήνα, αλλά σε ένα εκατόμπεδο ναό του Δηλίου Απόλλωνα στο Δήλεσι της Βοιωτίας. Επίσης υποστηρίζει ότι εκφράζει τον απόηχο της πρώιμης κορινθιακής τέχνης σε μια μεταγενέστερη εποχή.
Εξετάζοντας τα τρία αρχαϊκά αυτά γλυπτά διαπιστώνει πολλές ομοιότητες: μακρόστενο πρόσωπο, τονισμένο πηγούνι και πλάσιμο των μαλλιών. Φέρουν, όπως λέει, παχείς κοχλιωτούς βοστρύχους, όπως και ένα πρώιμο αυτών έργο στο Μουσείο της Κορίνθου -πώρινο τμήμα κεφαλής (ύψους 11,5 εκ.) πιθανότατα σφίγγας που χρονολογείται περί το 575-550 π.Χ. Θεωρεί τα δύο «δίδυμα» αγάλματα ως τον κρίκο που έλειπε στην εξέλιξη της κορινθιακής τέχνης από το 575 π.Χ. (της πώρινης σφίγγας) ώς το 500 π.Χ. (του Κούρου του Πειραιά). Ομοιότητες βρίσκει πως έχει επίσης ο Κούρος του Μονάχου (ύψους 1,53 μ.) με μια μαρμάρινη σφίγγα της ίδιας εποχής, στο Μουσείο της Κορίνθου. Θεωρεί πως αυτά τα γλυπτά μαζί και τα «δίδυμα» έχουν ανάλογο πλάσιμο στη διάπλαση του κορμού αλλά διαφέρουν στην απόδοση των μαλλιών.
Λύση ο κασμάς
Σε πολλούς κούρους του β' μισού του 6ου αι. π.Χ. είναι κοινός ο τρόπος καλλιτεχνικής απόδοσης της κόμης με κάποιες επιμέρους διαφοροποιήσεις, τόσο στην Αττική όσο και στον νησιωτικό, βοιωτικό και κορινθιακό χώρο. Για παράδειγμα «η κόμμωση στην πίσω πλευρά της κεφαλής, από τον τράχηλο ώς τον ώμο, αποδίδεται συμπαγής με εγχάρακτες κυματοειδείς γραμμές και αποτελεί το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των δύο Κούρων της Κορίνθου», λέει ο κ. Πιττερός. Ως εκ τούτου θεωρεί ότι τα δύο «χαρίεντα» και «δίδυμα» αγάλματα είναι εξέλιξη της πώρινης σφίγγας και «απηχούν έναν παλιό θεϊκό πρόγονό τους, ένα χαμένο λατρευτικό άγαλμα Απόλλωνα, από το δεύτερο τέταρτο του 6ου αι. π.Χ. 675-650 π.Χ. Αλλωστε, ο Απόλλωνας λατρευόταν στην Τενέα. Ετσι, το πιθανότερο είναι είτε να αποτελούσαν αναθήματα στο ναό του Απόλλωνα της Τενέας, είτε να απεικόνιζαν δύο αδέλφια και να ήταν στημένα σε κοινό ταφικό μνημείο.
«Την πιο ασφαλή απάντηση σε όλα αυτά θα δώσει, όμως, η ίδια η ανασκαφή», καταλήγει. «Οπως έλεγε ο καθηγητής Νικόλαος Κοντολέων, ο καλύτερος αρχαιολόγος είναι ο κασμάς». *


Το κείμενο είναι της Νινέττας Κοντράρου- Ρασσιά, από την Ελευθεροτυπία του Σαββάτου

Ωραίοι ως Διόσκουροι

Θα μπορούσαν να γίνουν εθνικοί ήρωες και πάμπλουτοι. Επέλεξαν να καταντήσουν υπόδικοι. Ευτυχώς, η λεία των τριών αρχαιοκαπήλων, οι δύο πανέμορφοι Κούροι του 6ου αι. π.Χ. βρίσκεται από το περασμένο Σάββατο υπό τις εντατικές φροντίδες της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Φυλάσσονται, μετά την κατάσχεσή τους, στα υπόγεια εργταστήρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στο οποίο θα κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση στο κοινό. Όταν και όποτε θα είναι έτοιμοι, δηλαδή θα έχουν συντηρηθεί και στηθεί όρθιοι.

Αυτή η επιχείρηση είναι εξίσου δύσκολη με την επιχείρηση απόσπασής τους από τα χέρια των λαθρεμπόρων. Το κάθε άγαλμα έχει ύψος περίπου 1,90μ (το ένα 1.87 και το άλλο 1,92) και υπολογίζεται ότι ζυγίζει περί τον ένα τόνο. Επειδή λείπουν οι δεξιές γάμπες τους, πρέπει να γίνει ειδική μελέτη για το πώς θα στηριχθούν. Κατά τα λοιπά, αν οι αρχαιολόγοι είναι τυχεροί και πέσουν επάνω στις ενεπίγραφες βάσεις τους, θα έχουμε μια σημαντική ανακάλυψη.

Και τούτο επειδή, όπως υποθέτει ο τοπικός έφορος αρχαιοτήτων Κωνσταντίνος Κίσσας, (και γράψαμε εδώ χθες) οι Κούροι προέρχονται από την αρχαία Τενέα. Ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς σημείωσε κατά τη χθεσινή παρουσίαση, ότι τα αγάλματα προέρχονται κατά πάσα πιθανότητα από ιερό (επομένως μπορεί να βρεθεί και το ιερό στο μέλλον) και ότι έχουν κατασκευαστεί ανάμεσα στο 550- 520 π.Χ. Η γενική γραμματέας Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη, σημείωσε πως πρόκειται για σπάνια και εξαιρετικά ευρήματα, αλλά ίσως και να μην ήρθαν τώρα στο φως. Η διεθνής πρακτική λέει ότι συνήθως κάνουν την εμφάνισή τους από 2-3 μέχρι και 30 χρόνια μετά- όσο μεγαλύτερη είναι η αξία τόσο αργότερα βγαίνουν στην αγορά.

Εχουν μια μικρή διαφορά στην κώμη τους- του ενός έχει πιο πλούσιους βοστρύχους- και κατά τα λοιπά είναι απολύτως όμοιοι. Ο κ. Καλτσάς έχει οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως πρόκειται για Σύνταγμα αγαλμάτων- ίσως όμως και να είναι δίδυμοι. Ισως να είναι ακόμη και οι Διόσκουροι. Παρότι λείπει τμήμα κνήμης, είναι πιθανόν να βρεθεί. Σε κάθε περίπτωση, η αισθητική τους είναι υψίστη και η κατάσταση διατήρησής τους σχεδόν άριστη. Το μάρμαρο είναι νησιωτικής προέλευσης (μάλλον ναξιακό) και φέρουν μικρά σπασίματα στη μύτη και τα γεννητικά όργανα. Στον ένα είχε σπάσει και το κεφάλι, αλλά συγκολλάται κανονικά. Επίσης, σε κάποια σημεία φέρουν σημάδια, τα οποία πιθανώς έχουν γίνει από άροση.

Γενικώς, όμως, ο θεατής θαρρεί πως είναι έτοιμα να σηκωθούν και να του μιλήσουν.

Ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Παύλος Γερουλάνος, μίλησε για το πόσο σημαντική είναι η συνεργασία ανάμεσα στο ΥΠΠΟΤ και στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Το παραδέχθηκαν και ο αρχηγός της Αστυνομίας Λευτέρης Οικονόμου, όπως και ο διευθυντής της ασφάλειας Αττικής Γιάννης Δικόπουλος. Όπως ανέφεραν, θα αναβαθμιστεί η διεύθυνση αρχαιοκαπηλίας.

Οι Κούροι θα πωλούνταν, σύμφωνα με τις πληροφορίες των αστυνομικών έναντι δέκα εκατομμυρίων ευρώ σε αγοραστή από το εξωτερικό. Ειδική επιτροπή θα εκτιμήσει την αξία τους, που είναι τουλάχιστον διπλάσια. Δηλαδή, αν εκείνος που τα βρήκε τα έδινε στο κράτος, θα είχε εισπράξει ως αμοιβή πολλά εκατομμύρια ευρώ. Τα υπόλοιπα αντικείμενα που κατασχέθηκαν, ήταν σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, πλαστά αντίγραφα. Στη σύλληψη των δύο δραστών συνέβαλαν πληροφορίες του ΥΠΠΟΤ. Ο τρίτος δράστης αναζητείται.

Ο κ. Γερουλάνος παραδέχθηκε πως η αρχαιοκαπηλία είναι περισσότερο εκτεταμένη από όσο νομίζουμε και ότι η πάταξή της είναι μια υπόθεση πολύ δύσκολη.
Και τώρα το ερώτημα. Αγωνιώδες: αληθεύει ότι οι δύο είναι ήδη έξω αφού κατέβαλαν αντιστοίχως 30 και 60 χιλιάδες ευρώ εγγύηση;

Δύο Κούροι σώθηκαν από τους σύγχρονους Ελγιν

Δύο πανέμορφοι Κούροι, από τα λαμπρότερα αγάλματα της αρχαίας Ελλάδας κερδήθηκαν για τη χώρα μας και χάθηκαν- ευτυχώς- για την αρχαιοκαπηλία. Εργα της αρχαϊκής εποχής, απαράμιλλης ομορφιάς και τέχνης, οι δύο Κούροι θα παρουσιαστούν αύριο το μεσημέρι στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο από τον υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Παύλο Γερουλάνο. Οσοι είχαν την τύχη να τους δουν, έμειναν άφωνοι με την υψηλή αισθητική τους. (Θυμίζουμε ότι αύριο είναι η Διεθνής Μέρα Μουσείων).
Ξένο μεγάλο μουσείο, από αυτά με τα οποία έχουμε «ανοιχτούς λογαριασμούς» ήταν, σύμφωνα με πληροφορίες, πίσω από αυτή την υπόθεση αρχαιοκαπηλίας. Οι τιμές που συζητήθηκαν ήταν αστρονομικές- μιλάμε για πολλά εκατομμύρια ευρώ. Αλλωστε, και το εύρημα είναι μεγάλο και σπάνιο. Δεν υπάρχουν πολλοί Κούροι που να έχουν σωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τα δύο αγάλματα που κατασχέθηκαν σε χέρια αρχαιοκαπήλων, προέρχονται, όπως όλα δείχνουν, από λαθρανασκαφή στον Ακροκόρινθο. Φυλάγονταν σε αποθήκη και οι προσπάθειες πώλησής τους είχαν περιπέσει στην αντίληψη των αστυνομικών εδώ και αρκετούς μήνες. Ετσι, οι πωλητές παρακολουθούνταν. Την προηγούμενη Παρασκευή είχαν συνάντηση με εκπροσώπους των αγοραστών στο χωριό Κλένιο της Κορίνθου, αλλά η παράνομη συναλλαγή δεν ολοκληρώθηκε, αφού επενέβη η Αστυνομία.
Πωλητές και αγοραστές πέτυχαν όμως να διαφύγουν. Ο ένας από τους πωλητές συνελήφθη στο σπίτι του στην Κόρινθο, ενώ ο δεύτερος παραδόθηκε το Σάββατο στο Αστυνομικό Τμήμα του Άργους. Αναζητείται ένα ακόμη άτομο, το οποίο, σύμφωνα με την αστυνομία, είναι ο οργανωτής. Οι ανακρίσεις συνεχίζονται.
Τα μαρμάρινα αγάλματα σώζονται σε εξαιρετική κατάσταση, σχεδόν ακέραια. Και από τα δύο λείπει η δεξιά γάμπα, αλλά τα θραύσματα υπάρχουν και, σύμφωνα με ειδικούς, είναι δυνατόν να γίνει πλήρης αποκατάσταση. Το βάρος τους ήταν τέτοιο ώστε από την αστυνομία μεταφέρθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο με εξειδικευμένη εταιρεία μεταφορών.
Οι Κούροι δημιουργούνταν κατά τον 7ο και 6ο αι π.Χ. Αποτελούσαν αφιερώματα στους θεούς ή μέρη επιτύμβιων μνημείων . Τελευταίος έχει εντοπισθεί ο Κούρος του Κεραμεικού, που παρουσιάζεται στο ομώνυμο Μουσείο. Είχε καταστραφεί από τους εχθρούς, μαζί με το επιτύμβιο μνημείο στο οποίο ανήκε και είχε χρησιμοποιηθεί από τους προγόνους μας ως υπόστρωμα δρόμου. Ο Κούρος βρέθηκε το 2003 σε ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.
Δεν είναι λίγοι όμως εκείνοι που στολίζουν μεγάλα μνημεία του εξωτερικού. Η άνθιση της αρχαιοκαπηλίας ήδη από τον 19ο αιώνα και η σπανιότητα αυτών των γλυπτών, κάνουν συλλέκτες και- κυρίως- μεγάλα μουσεία να πληρώνουν αδρά. Τώρα που η εμπορική αξία των αγαλμάτων θα εκτιμηθεί από ειδική επιτροπή, τα ποσά μπορεί και να υπερβούν τα δέκα εκατομμύρια ευρώ.
Επίσης, μπροστά στο ενδεχόμενο να περιλάβουν τόσο μεγάλα έργα στις συλλογές τους, τα μουσεία αδιαφορούν ακόμη και για το αν τηρείται η συνθήκη της ΟΥΝΕΣΚΟ. Μια συνθήκη που έχει υπογραφεί στη Χάγη και ορίζει πως όλα τα αρχαία που βρέθηκαν μετά το 1970 πρέπει να έχουν καθαρή προέλευση προκειμένου να αγοραστούν.
Σύμφωνα με τον νόμο το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο θα συστήσει εκτιμητική επιτροπή. Το πόρισμά της θα αποσταλεί στον εισαγγελέα, προκειμένου να γίνει η παραπομπή των κατηγορουμένων -σίγουρα για κακούργημα.
Από την Κόρινθο προέρχεται και ο Κούρος της Τενέας, ο οποίος βρίσκεται στη γλυπτοθήκη του Μονάχου από το 1854, οκτώ χρόνια μετά την ανακάλυψή του. Στην περιοχή (Τενέα, Κλεωνές, Αργος, Σικυώνα ή Κόρινθο) είχαν το εργαστήριό τους εξέχοντες γλύπτες όπως ο Δίποινος και ο Σκύλης.

Πράγματα και θαύματα στην Ακρόπολη

Χίλια ενενήντα τέσσερα αρχιτεκτονικά μέλη με συνολικό βάρος 2.675 τόνων αναστηλώθηκαν. Εξακόσιοι ογδόντα έξι λίθοι δημιουργήθηκαν από θραύσματα. Χίλια εκατόν είκοσι εννέα αρχιτεκτονικά μέλη συντηρήθηκαν. Πεντακόσια τριάντα κυβικά μαρμάρου χρησιμοποιήθηκαν για να συμπληρωθεί η εικόνα της Ακρόπολης των Αθηνών, κορυφαίου παγκόσμιου μνημείου. Αυτή είναι η άλλη Ελλάδα. Η Ελλάδα που επιμένει, η Ελλάδα που αντιστέκεται μέσα από τα έργα της. Η μόνη Ελλάδα που μπορεί να βαδίσει περήφανα προς το αύριο.

Τριάντα πέντε χρόνια τώρα, μια τεράστια προσπάθεια συντήρησης και αναστήλωσης λαμβάνει χώρα στον Ιερό Βράχο. Τα τελευταία εννιά, το έργο έχει επωμισθεί η Υπηρεσία Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως. Βαθιά συγκινημένη, η διευθύντρια της ΥΣΜΑ Μαίρη Ιωαννίδου παρουσίασε στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως τα αποτελέσματα. Εξαιρετικά αποτελέσματα, «που κάνουν τη δουλειά έργο χαράς» όπως τόνισε η κ. Ιωαννίδου «και μας κάνουν υπερήφανους που είμαστε Έλληνες»- όπως κι εμάς, άλλωστε.

Το μεγάλο αναστηλωτικό έργο της Ακρόπολης ολοκληρώνεται φέτος, αν και μένουν κι άλλα ακόμα να γίνουν. Και θα γίνουν. «Στη δίνη των πρωτόγνωρων εξελίξεων που ζει την περίοδο αυτή η πατρίδα μας, τολμώ να ευχηθώ οι εργασίες στην Ακρόπολη να συνεχισθούν τα επόμενα χρόνια, παρά τις οικονομικές δυσκολίες και τις μισθολογικές περικοπές του προσωπικού, με τους ίδιους ρυθμούς, το δημιουργικό πνεύμα και τον ενθουσιασμό που χαρακτήρισε την περίοδο που τελειώνει» είπε η κ. Ιωαννίδου.

Το πρόγραμμα που κλήθηκαν να πραγματοποιήσουν το 2000 ήταν τιτάνιο. Επεμβάσεις ταυτόχρονα στον Παρθενώνα, τα Προπύλαια και τον ναό της Αθηνάς Νίκης, εργασίες στα περιμετρικά τείχη της Ακρόπολης, συντήρηση της επιφάνειας των μνημείων, καταγραφή και διερεύνηση των διασπάρτων επί του βράχου μελών, κ.α. Τελικά το έργο που επιτελέσθηκε Ακρόπολη ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό που εγκρίθηκε αρχικά. Ας δούμε αναλυτικά τι έγινε κατά το 2009 στα μνημεία:

Παρθενώνας: πριν από λίγες μέρες ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση της βόρειας πλευράς, του πιο εκτεταμένου προγράμματος που πραγματοποιήθηκε ποτέ στην Ακρόπολη.

Προπύλαια: ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση της οροφής στην Ανατολική στοά και η αναστήλωση των μελών το θριγκού της ίδιας στοάς. Από τον Δεκέμβριο του 2009 το μνημείο είναι εντελώς ελεύθερο από ικριώματα. Αυτή την περίοδο, απομακρύνεται το προστατευτικό δάπεδο από οπλισμένο σκυρόδεμα που είχε κατασκευασθεί για την προστασία του αυθεντικού δαπέδου των Προπυλαίων.

Στον Ναό της Αθηνάς Νίκης επικεντρώνονται τον τελευταίο καιρό όλες οι προσπάθειες, με στόχο οι εργασίες εκεί να ολοκληρωθούν στο τέλος του Ιουλίου και να αφαιρεθεί η γερανογέφυρα και τα ικριώματα τον Αύγουστο.

Στο πλαίσιο του έργου των διασπάρτων, 219 πώρινα αρχιτεκτονικά μέλη μεταφέρθηκαν και αποθηκεύθηκαν στην αποθήκη του πύργου «Μπελβεντέρε».

Η κ. Ιωαννίδου έστειλε μήνυμα αισιοδοξίας στις δύσκολες ώρες που περνά η χώρα, σημειώνοντας ότι η ΥΣΜΑ, «μια πρότυπη Υπηρεσία του ΥΠΠΟΤ πραγματοποίησε με αυστηρές και απόλυτα διαφανείς διαδικασίες, με εντατική δουλειά, με κέφι και ενθουσιασμό ένα μεγάλο και ποιοτικό έργο, ένα έργο που τοποθετεί την χώρα μας στην διεθνή πρωτοπορία στον τομέα των αναστηλώσεων. Για τα επόμενα χρόνια προγραμματίζονται επεμβάσεις σε περιοχές των μνημείων, που παρουσιάζουν δομικά προβλήματα, με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. Η Πολιτεία, παρά την δυσμενή οικονομική κατάσταση, έχει δηλώσει την πρόθεσή της να υποστηρίξει οικονομικά τα έργα της Ακρόπολης.»

ΕΡΓΟ: ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ & ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ
ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ (2001 – 2009)
ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ
ΝΑΟΣ
ΑΘΗΝΑΣ ΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΛΟ
Αρχιτεκτονικά μέλη που αποσυναρμολογήθηκαν από τα μνημεία 274 192 315 781
Αρχιτεκτονικά μέλη που αναστηλώνονται στα μνημεία 415 333 346 1.094
Βάρος μελών που αναστηλώνονται (τόνοι) 1.892 602 221 2.675
Λίθοι που δημιουργήθηκαν από θραύσματα που συγκολλήθηκαν 232 206 248 686
Συμπληρώματα από νέο μάρμαρο 379 131 395 905
Αρχιτεκτονικά μέλη από νέο μάρμαρο 88 37 33 158
Αρχιτεκτονικά μέλη στα οποία έγινε συντήρηση επιφάνειας 543 303 283 1129
Όγκος μαρμάρων που χρησιμοποιήθηκε (m3) 530

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ & ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 2001 – 2009
ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΒΟΡΕΙΑ ΠΛΕΥΡΑ ΠΡΟΝΑΟΣ ΟΠΙΣΘΟΝΑΟΣ ΣΥΝΟΛΟ
Αποσυναρμολόγηση αρχιτεκτονικών μελών 213 26 35 274
Λίθοι με συγκολλήσεις 150 42 40 232
Συμπληρώματα από νέο μάρμαρο 270 69 40 379
Αρχιτεκτονικά μέλη (από νέο μάρμαρο ή τεχνητό λίθο) 39 9 40 88
Αναστηλωμένα αρχιτεκτονικά μέλη 223 62 130 415
Βάρος αναστηλωμένων μελών (τόνοι) 1208 328 316 1.892

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ & ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΠΥΛΑΙΩΝ
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΡΟΦΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ (2001-2009)
ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΟΛΟ
Αποσυναρμολόγηση αρχιτεκτονικών μελών 192
Αρχιτεκτονικά μέλη χωρίς συγκολλήσεις 90
Αρχιτεκτονικά μέλη με συγκόλληση μόνον αυθεντικών θραυσμάτων 75
Αρχιτεκτονικά μέλη με νέα συμπληρώματα 131
Αρχιτεκτονικά μέλη από νέο μάρμαρο 37
Αναστηλωμένα αρχιτεκτονικά μέλη 333
Βάρος αναστηλωμένων μελών (τόν.) 601,7




ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ & ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΑΣ ΝΙΚΗΣ


2001 – 2009


ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΣΥΝΟΛΟ
Αρχιτεκτονικά μέλη που αποσυναρμολογήθηκαν 315
Αρχιτεκτονικά μέλη χωρίς συγκολλήσεις 36
Αρχιτεκτονικά μέλη με συγκόλληση μόνον αυθεντικών θραυσμάτων 33
Αρχιτεκτονικά μέλη με νέα συμπληρώματα 207
Αρχιτεκτονικά μέλη με συμπληρώματα προηγούμενης αναστήλωσης 8
Αρχιτεκτονικά μέλη εξ ολοκλήρου από νέο μάρμαρο 33
Λίθοι προηγούμενης αναστήλωσης που επαναχρησιμοποιούνται 15
Τσιμεντένια αντίγραφα 14
Αρχιτεκτονικά μέλη που αναστηλώνονται 346
Συγκολλήσεις που πραγματοποιήθηκαν 688
Συμπληρώματα από νέο μάρμαρο 395
Συνολικό βάρος αποξηλωθέντων μελών (τόν.) 202
Βάρος μελών που αναστηλώνονται (τόν.) 221

Κι αυτό θα περάσει

Οι Πέρσες δεν άφησαν λίθο επί λίθου. Γκρέμισαν, έκαψαν, κατέστρεψαν ό,τι μπόρεσαν, κομμάτιασαν τις όμορφες Κόρες μου, το άγαλμά μου στη Γιγαντομαχία- εχθροί οι Γίγαντες. Εχθροί κι οι Μήδοι. Τους νίκησα στον Μαραθώνα. Με τον λαό μου.
Οι Ερουλοι έκαψαν το κτίσμα της αιώνιας δόξας μου, τον Παρθενώνα, λεηλάτησαν σεμνά αφιερώματα, ευχαριστίες ανθρώπων και βασιλέων, ασπίδες, περικεφαλαίες, δόρατα, αείφωτες λυχνίες. Τα αγάλματα και πάλι διαλύθηκαν. Εχθροί ήταν. Εφυγαν όπως ήρθαν. Ο Βράχος μου εξακολούθησε να είναι Ιερός.
Όταν ο Αλάριχος πλησίασε με όλο το στρατό του στην πόλη, με είδε Αθηνά Πρόμαχο, οπλισμένη, να περιφέρομαι στο τείχος, έτοιμη να επιτεθώ, να πολεμήσω. Θεά της Σοφίας, αλλά όχι λιγότερο ικανή στη μάχη. Του έστειλα αυτό το όραμα για να σώσω τα ιερά μου, την αγαπημένη μου πόλη, τον πληθυσμό της. Τα κατάφερα. Ηλθε, είδε και απήλθε, χωρίς κατ’ ουσίαν να νικήσει. Δεν κατεδάφισε, αν και εχθρός.
Οι Τούρκοι έκαναν τον Παρθενώνα πυριτιδαποθήκη, ο Μοροζίνι τον τίναξε στον αέρα με μια βόμβα. Περιφερόμουν περίλυπη, ενδεής, σε μια Ακρόπολη που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν πια δικός μου οίκος- είχαν προλάβει οι Χριστιανοί. Δεν άφηνα, όμως, τη χώρα μου. Εμένα είχαν επιλέξει οι Αθηναίοι πολιούχο τους. Οι εχθροί θα έφευγαν κι εγώ θα επέστρεφα στα ιερά και τα όσιά μου. Οι Ελληνες μού τα πρόσεχαν ακόμα και στην Επανάστασή τους, δίνοντας στους εχθρούς μολύβι για τα βόλια που θα τους σκότωναν, ώστε να μην ξεκάνουν τις κολώνες των ναών μου. Οσο ήταν υπόδουλοι, ο Ελγιν άρπαξε πολλά από τα ωραιότερα γλυπτά, ένα κιονόκρανο και μια Καρυάτιδα. Στο Βρετανικό Μουσείο εκθέτουν περήφανοι τα κλοπιμαία. Rise up!!!

Ηρθαν και άλλοι εχθροί, αργότερα. Οι Γερμανοί μού έστησαν στην κορυφή του Ιερού μου Βράχου τη μισητή σημαία του ναζισμού- αυτήν που ποδοπάτησαν μαζί με τη φήμη των κατακτητών ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας. Οι Αγγλοι στήριζαν τα ντουφέκια τους στα αγάλματα του μουσείου, πυροβολούσαν από τους κίονες του Παρθενώνα και της Αθηνάς Νίκης. Κι αυτούς τους νίκησα κι επέστρεψα, τροπαιοφόρος. Προσκυνητές από όλη τη γη έρχονται να αφήσουν τα δικά τους άνθη ευλαβείας στα πόδια μου.

Ναι, χθες μπήκαν κάποιοι κουνώντας κάτι κόκκινες σημαίες και έστησαν στα τείχη μου πανό διαμαρτυρίας. Με τόσα που έχουν δει τα μάτια μου, γιατί πιστεύετε πως πρέπει να τους πάρω στα σοβαρά;

Αθηνά Εργάνη

(της εργατιάς και της προόδου...)
update: αντιγράφω από τον σημερινό "Ριζοσπάστη": Η κινητοποίηση του ΚΚΕ πνίγηκε κυριολεκτικά στα χειροκροτήματα των ξένων επισκεπτών που ανέβηκαν τελικά στο μνημείο και φωτογράφισαν ανάμεσα σε άλλα και τα δυο πανό του Κόμματος.
Κυριολεκτικά.

Με αυτούς πολεμήσαμε στον Μαραθώνα

Βάρβαροι; Σαφώς, για τους Ελληνες. Πας μη Ελλην, βάρβαρος, άλλωστε, εκείνους τους καιρούς. Τι ήταν στην πραγματικότητα, όμως, οι Πέρσες όταν τα έβαλαν με τους προγόνους μας; Ποιο βασίλειο νίκησαν οι αρχαίοι στον Μαραθώνα και στη Σαλαμίνα;

Ένα σπουδαίο και μεγάλο βασίλειο, σύμφωνα με την καθηγήτρια Αμελί Κερτ. Με τον δικό του πολιτισμό, τη δική του τέχνη, τη δική του δομή. Αλλά και με θεοκρατικά και απολυταρχικά χαρακτηριστικά. Στοιχεία που αναδεικνύονται από τα ίδια τα ταφικά μνημεία του στην Περσέπολη, την πρωτεύουσα επί Δαρείου και Ξέρξη. Η κ. Κερτ παρουσίασε τα συμπεράσματά της από τη μακρόχρονη μελέτη αυτών των στοιχείων σε μια διάλεξη το βράδυ της Παρασκευής στο Μουσείο Μπενάκη. Διάλεξη που οργανώθηκε σε συνεργασία με την Εταιρεία Ιρανο-ελληνικών σπουδών και με τον διευθυντή της Ευάγγελο Βενέτη ανάμεσα στους ομιλητές.

«Εικόνες της πολιτικής ιδεολογίας του Αχαιμενιδικού βασιλείου» ήταν το θέμα της κ. Κερτ, ομότιμης καθηγήτριας αρχαίας Ιστορίας στο Γιουνιβέρσιτι Κόλετζ του Λονδίνου. Η κ. Κερτ τόνισε πως δεν θα μιλήσει με βάση τα «ανέκδοτα» που ακούγονταν κατά την αρχαιότητα για τους Αχαιμενίδες, ή τα κείμενα αρχαίων συγγραφέων για τους Πέρσες βασιλείς. Στάθηκε κυρίως σε εικονογραφικά δεδομένα, τα οποία συνδέονται με κάποιες επιγραφές στα ίδια τα μνημεία. Η εικόνα που έδωσε στο κοινό ήταν αυτή ενός μονάρχη που ήθελε να θεωρείται εκπρόσωπος του θεού επί της γης. Από εκεί αντλούσε τη δύναμή του και χάρη σε αυτή του την ιδιότητα ήθελε να επιβάλλεται. Με ένα ιδεολογικό περιτύλιγμα που έλεγε, όπως και σε άλλα θεοκρατικά καθεστώτα, πώς αν διαφωνείς με τον Ηγεμόνα, διαφωνείς με τον Θεό. Αρα, εσύ δεν έχεις δίκιο, όχι εκείνος.

Οι Αχαιμενίδες διαδέχθηκαν τους Ελαμίτες, αλλά η τεχνοτροπία τους δεν έδειχνε ιδιαίτερα επηρεασμένοι από τη δική τους. Όταν ο Κύρος ίδρυσε τη δική του πόλη, τις Πασαργάδες, περισσότερο εμφανείς ήταν οι επιρροές από τους Λυδούς, του Ιωνες, τους Ασύριους. Αυτά μέχρι τον πέμπτο αιώνα, οπότε και ο Δαρείος με τον Ξέρξη επιβάλλουν τους κανόνες των Αχαιμενιδών, της δυναστείας τους, ως υποχρεωτικούς στην τέχνη της βασιλικής αυλής. Οι τάφοι τους, που βρίσκονται στην Περσέπολη, όπου έχει μεταφερθεί το διοικητικό κέντρο, είναι εύγλωττοι για όλα αυτά.

Ο Δαρείος Ι κάνει και άλλες μετατροπές: αλλάζει τα Σούσα και την κάνει πόλη με καθαρά περσικό στυλ, αλλάζει το αλφάβητο με την υιοθέτηση άλλης γραφής από τη σφηνοειδή και χαράζει τη νέα πολιτική: το βασίλειό του εκτείνεται από τη Σογδιανή μέχρι το Κους και από τον Ινδό ποταμό μέχρι τις Σάρδεις, Περικλείει, δηλαδή, όλο τον γνωστό μέχρι τότε κόσμο ( οι Ελληνες αγνοούνται από τον ιμπεριαλιστικό αυτό σχηματισμό και όχι τυχαία, ίσως).

Ο Αχουραμάζντα είναι ο μεγάλος θεός που στηρίζει τον βασιλέα. Εκείνος δημιούργησε τη γη, τον ουρανό, τον άνθρωπο, την ευτυχία, τον Δαρείο, βασιλιά του πλήθους, Κύριο των πάντων. Ο ποιητής θέλει να πει, εν ολίγοις, ότι ο θεός και ο βασιλιάς «αλληλοσυμπληρώνονται στο Σύμπαν και εργάζονται για τον ίδιο σκοπό». Ένα κείμενο από τα Σούσα, άλλωστε, είναι χαρακτηριστικό: «Είμαι ο Δαρείος, ο μεγάλος βασιλιάς, ο βασιλέας των βασιλέων, γιος του Ιστάσπι του Αχαιμενίδη. Ο Αχουραμάζντα είναι δικός μου. Ανήκω στον Αχουραμάζντα. Λατρεύω τον Αχουραμάζντα. Είθε να μου δώσει βοήθεια.»



Αν κάποιος ήθελε να δει πόσους λαούς εξουσίαζε ο μεγάλος βασιλιάς, δεν είχε παρά να κοιτάξει ποιοι πλαισίωναν τον θρόνο στο ταφικό του μνημείο: Βαβυλώνιοι, άνθρωποι από την κεντρική Ασία και τον Λίβανο, Ασσύριοι, Κάρες, Ιωνες, Λυδοί, Νούβιοι, Ινδοί, Αφγανοί, Αιγύπτιοι, Μήδοι, Ελαμίτες, κάτοικοι της Βακτριανής. Ολοι αυτοί φέρνουν αγαθά από τις χώρες τους: ξύλο, ελεφαντόδοντο, λίθο, γλυπτά, κοσμήματα, ημιπολύτιμους λίθους. Οι Πέρσες όμως παριστάνονται διαφορετικά: όρθιοι και στάση υπερηφάνειας. Ο κατακτητής μπορεί να θέλει να δείξει ότι υπό το πέλμα του οι λαοί ευημερούν, αλλά ξεχωρίζει τους «δικούς» του. Για να μη μείνει μάλιστα κάποια αμφιβολία, ο Δαρείος τονίζει πως είναι Αχαιμενίδης «και Πέρσης».

Παρόλα αυτά, οι Πέρσες δεν είχαν ως ιδεολογία την αφομοίωση των κατακτημένων. Η κ. Κερτ τόνισε πως η αρμονία της περσικής αυτοκρατορίας δημιουργείται από την ιδιαιτερότητα και διαφορετικότητα κάθε λαού, οι οποίες παρουσιάζονται και στον γραπτό λόγο και στην εικονογραφία. «Με τον σεβασμό στους ανθρώπους που κυβερνούσε, ο Πέρσης βασιλιάς παρουσίαζε τον εαυτό του ως φορέα της ουράνιας ειρήνης και δικαιοσύνης, όπως το έθετε ο Δαρείος.»



Οι εικόνες με τον Ηγεμόνα να άρχει εν μέσω του πλήθους δεν ήταν άγνωστες σε όσους είχαν επαφές με το βασίλειο. Τα βασιλικά δώρα που αποστέλλονταν τις μετέφεραν στα πέρατα της τότε οικουμένης, ώστε να εκφοβίζονται οι αντίπαλοι. Ο βασιλιάς παρουσιάζεται συχνά να κυβερνά θηρία, να βάζει, με δυο λόγια, τάξη στο χάος. Η λέξη «τάξη» επανέρχεται συχνά στα κείμενα, υπενθυμίζοντάς μας τη χρήση της από σύγχρονα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Με πληροφορίες από τις εφημερίδες Εθνος και Ελευθεροτυπία

Η τέφρα της Ισλανδίας και η τέφρα της Σαντορίνης

Αν στον πολιτισμένο και θαυμαστά προηγμένο κόσμο του 21ου αιώνα ένα ηφαίστειο, η στάχτη του και οι άνεμοι μπορεί να προκαλέσουν την απόλυτη σύγχυση (κατά τον επιεικέστερο χαρακτηρισμό), πώς μπορεί να ένιωσαν οι άνθρωποι του Αιγαίου πριν από περίπου 3.500 χρόνια, όταν ξαφνικά η γη χάθηκε κάτω από τα πόδια τους, μαύρο σύννεφο απλώθηκε για μήνες στον ουρανό και γιγαντιαία κύματα σάρωσαν τις πόλεις τους; Κανένας δεν θα το μάθει. Μόνο θεωρίες μπορούν να διατυπώσουν σήμερα οι επιστήμονες για την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, ασύγκριτα μεγαλύτερη από αυτήν του ηφαιστείου της Ισλανδίας και με συνέπειες πολλαπλάσιες, που ακόμη διερευνώνται. Η ευθύνη της για την καταστροφή του μινωικού πολιτισμού- άποψη που διατυπώθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ΄60 από τον αρχαιολόγο Σπυρίδωνα Μαρινάτο- έχει υιοθετηθεί ή απορριφθεί αρκετές φορές ως τώρα. Δύο πράγματα όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς: την ίδια την έκρηξη του ηφαιστείου αφενός και την καταστροφή ενός ισχυρού και ακμαίου πολιτισμού που κυριαρχούσε στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο της Προϊστορίας αφετέρου. Συνέβησαν και τα δύο κάπου στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ. Σύμπτωση;

Ηταν, λέει, τέλη της άνοιξης, ίσως αρχή του καλοκαιριού, και τα πλοία, τα οποία επί μήνες παρέμεναν αναγκαστικά στο λιμάνι, ξεκινούσαν τώρα για ταξίδια, ενώ η γη είχε αρχίσει ήδη να ετοιμάζει τα αγαθά που θα έδινε στους ανθρώπους. Κόκκοι γύρης από τις ελιές και τα κωνοφόρα δέντρα, από τα αμπέλια και τα δημητριακά του νησιού, που θα εντοπίζονταν πολλούς αιώνες αργότερα, θα μαρτυρούσαν την εποχή. Εκείνη η άνοιξη όμως θα ήταν διαφορετική, όχι μόνο για τη Θήρα αλλά και για ολόκληρη τη Μεσόγειο.

Η ανακάλυψη


Το 1932 κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην Αμνισό της Κρήτης, που ήταν το επίνειο της Κνωσού, ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος (1901-1974) εντόπισε ηφαιστειακό υλικό σε στρώματα της μινωικής εποχής. Μήπως ο μινωικός πολιτισμός είχε καταστραφεί εξαιτίας της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας; Για τον ίδιο η απάντηση ήταν καταφατική, τη διατύπωσε μάλιστα το 1939 σε δημοσίευσή του, αλλά για την επαλήθευσή της θα έπρεπε να υπάρξουν ευρήματα και στη Θήρα. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1967, θα γινόταν και αυτό με τη μεγάλη ανακάλυψη του προϊστορικού οικισμού στο Ακρωτήρι, η καταστροφή του οποίου τοποθετήθηκε από τον Μαρινάτο στα μέσα του 15ου αιώνα π.Χ.

Η στάχτη

Σύμφωνα με τον γεωλόγο του Πανεπιστημίου Κολούμπια των Ηνωμένων Πολιτειών κ. Γουίλιαμ Ράιαν η ηφαιστειακή τέφρα που εκτινάχθηκε από τη Σαντορίνη εξαπλώθηκε νοτιοανατολικά προς την Αίγυπτο και βορειοανατολικά προς τη Μικρά Ασία. Στη Ρόδο και στην Κω, για παράδειγμα, έχουν ήδη παρατηρηθεί στρώματα στάχτης πάχους 30 εκατοστών. Στο Παλαμάρι της Σκύρου - σημαντική θέση της πρώιμης και μέσης εποχής του Χαλκού-, όπου διενεργεί ανασκαφή η αρχαιολόγος κυρία Λιάνα Παρλαμά, εντοπίστηκαν σημεία τέφρας, που θα διερευνηθούν περισσότερο, όπως λέει η ίδια, δεδομένου ότι στην εποχή που τοποθετείται η έκρηξη ο οικισμός εγκαταλείφθηκε οριστικά, ο μισός μάλιστα καταποντίστηκε στη θάλασσα. Καθώς η ισχύς της έκρηξης ήταν τεράστια- κατά τον κ. Φλόιντ Μακόι, γεωλόγο του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, βρίσκεται στο νούμερο επτά της επιστημονικής κλίμακας-, οι χιλιάδες τόνοι τέφρας δη μιούργησαν πυκνό, αδιαπέραστο σύννεφο που έκρυψε τον ήλιο. Το αποτέλεσμα ήταν να ερημώσουν οι αγροτικές καλλιέργειες και η τροφή για ανθρώπους και ζώα να γίνει δυσεύρετη, ενώ σύμφωνα με νεότερες προσεγγίσεις δεν αποκλείεται να υπήρξαν και κοινωνικές ανακατατάξεις.

Τσουνάμι



Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας κ. Κώστας Συνολάκης- ο ίδιος που δημιούργησε προσομοίωση σε υπολογιστή του κύματος που χτύπησε το 2004 την Ταϊλάνδη- είναι κατηγορηματικός: Η πτώση του τεράστιου ηφαιστειακού κώνου στη θάλασσα, κατά τη διάρκεια της έκρηξης, ήταν ο μηχανισμός, όπως πιστεύει, για τη δημιουργία παλιρροϊκών κυμάτων που κατέστρεψαν τις παράκτιες πόλεις της Κρήτης.

Οι έρευνες του κ. Συνολάκη έγιναν στο Παλαίκαστρο (λίγο νοτιότερα από το φοινικόδασος στο Βάι), όπου πραγματοποιεί ανασκαφές ο καναδός αρχαιολόγος κ. Σάντι Μακ Γκίλιβρεϊ, καθώς και στην Αμνισό της Κνωσού.

Πολλά διαδοχικά κύματα με ύψος πάνω από 20 μέτρα και μήκος περί τα 30 χιλιόμετρα χτυπούσαν τις ακτές του νησιού κάθε 1 ως 30 λεπτά, λέει ο κ. Συνολάκης, ο οποίος αναπαρέστησε ψηφιακά το φαινόμενο.

Η διαμάχη

Ο ηφαιστειολόγος δρ Γιώργος Βουγιουκαλάκης, μελετητής του ηφαιστείου της Θήρας, θεωρεί ότι τόσο αυτή όσο και τα πλησιέστερα, σε απόσταση 50-60 χιλιομέτρων, νησιά καταστράφηκαν ολοσχερώς, δέχεται ότι παλιρροϊκά κύματα έφθασαν ως τις ακτές της Κρήτης, αλλά αρνείται την άποψη ότι η έκρηξη ευθύνεται για την παρακμή του μινωικού πολιτισμού.

Από την άλλη, όσο οι επιστήμονες ασχολούνται με αριθμούς τόσο απομακρύνονται από την εικόνα της καταστροφής όπως την έζησαν οι άνθρωποι της εποχής, που υπήρξαν παρατηρητές και θύματα της συντέλειας του κόσμου τους. Μπορεί να φανταστεί κανείς τον τρόμο τους μπροστά σε ένα τέτοιο γεγονός; Την αγωνία τους και τη μάταιη προσπάθεια να σωθούν;

Μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ.: Εκρήγνυται το ηφαίστειο της Θήρας και καταστρέφεται ο ισχυρός πολιτισμός του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου

1939:Ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος διατυπώνει τη θεωρία της καταστροφής του μινωικού πολιτισμού εξαιτίας της έκρηξης του ηφαιστείου Θήρας

1967:Αποκαλύπτεται ο προϊστορικός οικισμός στο Ακρωτήρι, που ήταν θαμμένος στην ηφαιστειακή τέφρα

2009:Ο καθηγητής Κώστας Συνολάκης υποστηρίζει ότι η πτώση του τεράστιου ηφαιστειακού κώνου στη θάλασσα προκάλεσε παλιρροϊκά κύματα που κατέστρεψαν τις παράκτιες πόλεις της Κρήτης


Από άρθρο της Μαρίας Θερμού στο Βήμα της Κυριακής.

Διαβάστε περισσότερα: εδώ

Τρέχουμε, αλλά θα φτάσουμε;

Ούτε ένα, ούτε δύο, ούτε, καν, εκατό. Επτά χιλιάδες αρχαιότητες είναι «ορφανές» και ζητούν κάτοχο, στην καρδιά του Λονδίνου. Σε λίγο καιρό θα βγουν σε δημοπρασία. Πόσες από αυτές είναι ελληνικής προέλευσης; Κατά πάσα πιθανότητα αρκετές, για να μην πούμε πολλές. Τι έκανε η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού; Αγνωστο. Πάντως τώρα, αν και τρέχουμε και δεν φτάνουμε, κινδυνεύουμε να μην προλάβουμε να διεκδικήσουμε καμία.

Όλα ξεκίνησαν το 2003, οπότε και η οικογένεια Μιχαηλίδη, κέρδισε δικαστική διαμάχη που είχε με τον Ρόμπιν Σάιμς, μεγαλέμπορο έργων τέχνης. Με βάση την απόφαση του δικαστηρίου, ανοίχτηκαν 33 αδήλωτες αποθήκες με χιλιάδες αρχαία αντικείμενα κάθε είδους, στην Ελβετία, στο Λονδίνο, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ.

Η Ελλάδα έλαβε γνώση ότι υπήρχαν αρχαία που την αφορούσαν πολύ σύντομα και έπρεπε να είχε κινηθεί αστραπιαία. Από τα 17.000 έργα τέχνης, οι Ιταλοί αναγνώρισαν περισσότερα από τα μισά, περίπου 10.000 και ξεκίνησαν διαδικασίες να τα κατοχυρώσουν. Τα υπόλοιπα επτά χιλιάδες ήταν αγνώστου προέλευσης. Σε αυτά εντάσσονται όσα έχουν ενδιαφέρον για τη χώρα μας.

Τον Μάιο του 2006 υπήρχε απόφαση να μεταβούν στο Λονδίνο αρχαιολόγοι του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού, προκειμένου να εξετάσουν τις αποθήκες όπου φυλάσσονται έργα τέχνης τα οποία ανήκουν στον Ρόμπιν Σάιμς. Σκοπός τους θα ήταν να κάνουν αντιπαραβολή με φωτογραφίες και να δουν αν ανάμεσα στα όσα φυλάσσονται από τους μεσεγγυούχους (ο Σάιμς έχει κηρύξει πτώχευση) είναι αρχαία που προέρχονται από τη Σχοινούσα. Η σχετική προθεσμία να εξετάσουμε τις αποθήκες του ντίλερ, που ήταν συνεταίρος του Χρήστου Μιχαηλίδη, έληξε στις 26 Μαΐου 2006 χωρίς η Ελλάδα να την εκμεταλλευθεί. Σε απλά ελληνικά, δεν πήγαμε ποτέ.

Αυτή είναι και η μοναδική επίσημη ή ανεπίσημη πληροφόρηση που δόθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού. Πήγαν οι αρχαιολόγοι μας; Τι είδαν; Υπάρχει κατάλογος περί του ποια αντικείμενα γενικώς μπορούμε να διεκδικήσουμε; Σε τι επίπεδο γίνεται ο χειρισμός ενός τόσο κρίσιμου θέματος;

Η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη είπε χθες στους δημοσιογράφους ότι έχουν γίνει κάποιες κινήσεις από την αρμόδια διεύθυνση, για τις οποίες όμως, δεν φαίνεται να υπήρξε ενημέρωση της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων. Ετσι, δεν είχε στοιχεία να απαντήσει ποιες κινήσεις έγιναν, αν έγιναν, για διεκδίκηση και πόσα αντικείμενα μας αφορούν. Επίσης, τώρα γίνεται διερεύνηση αν υπάρχει καθυστέρηση από την πλευρά των αρμοδίων και αν έπρεπε να έχουν γίνει κινήσεις πολύ νωρίτερα (τέσσερα χρόνια τι έκαναν οι αρχαιολόγοι; Ακατανόητο!) «Νομίζω προλαβαίνουμε» είπε η κ, Μενδώνη αναφερόμενη στο αν η Ελλάδα πριν τη δημοπρασία.

Γενικώς, η διεύθυνση αρχαιοκαπηλίας αφέθηκε χωρίς θεσμική θωράκιση από εκείνους που την δημιούργησαν εδώ και δύο χρόνια. Δεν έχει συγκροτηθεί ούτε η απαραίτητη διϋπουργική επιτροπή. Λογικό είναι ο υφυπουργός κ. Σπύρος Βούγιας να μη γνωρίζει αν έχει οριστεί ο σύνδεσμος των διωκτικών αρχών με τους αρχαιολόγους. Είπε πάντως ότι όλη η υπηρεσία δίωξης του εγκλήματος θα αναβαθμιστεί και εκεί θα ενταχθεί και η δίωξη αρχαιοκαπηλίας. Ο,τι πρέπει να γίνει, θα γίνει σύντομα, είπε ο κ. Βούγιας. Για να δούμε...

Με πληροφορίες από τις εφημερίδες Ελευθεροτυπία και ΕΘνος

Ενα κοριτσάκι 2400 ετών ζωντάνεψε

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ

Η Μύρτις κοντεύει τα δυόμιση χιλιάδες χρόνια, η ζωή της ωστόσο υπήρξε μικρή. Πέθανε σε ηλικία μόλις 11 ετών, στον λοιμό που έπληξε την αρχαία Αθήνα, κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Τη βάφτισε με όνομα εποχής η Εφη Μπαζιωτοπούλου- Βαλαβάνη που ήταν επικεφαλής των ανασκαφών. Ωστόσο, το κοριτσάκι, μας βοήθησε να μάθουμε ποιο ήταν το μικρόβιο που σκόρπισε τον θάνατο στην αρχαία Αθήνα.
Ο Μανώλης Παπαγρηγοράκης έκανε την έρευνα από τα δόντια της, καθώς και από δόντια άλλων σκελετών που εντοπίσθηκαν έξω από τον Κεραμεικό, στον λεγόμενο «τάφο του λοιμού» (430- 426 π.Χ.) κατά τις ανασκαφές των ετών 1994- 1995 για το μετρό.
«Η συγκίνηση μου ήταν μεγάλη όταν αντίκρισα το πρόσωπο της Μύρτιδος» θα πει ο Μανωλης Παπαγρηγοράκης που έκανε την ανάπλαση του κρανίου. «Δεν ήξερα άλλο για εκείνη παρά μόνο πως ήταν ένα κοριτσάκι που κατοικούσε στην Αθήνα την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου, έζησε την πολιορκία και τον Λοιμό και πέθανε, κατά πάσα πιθανότητα, από τυφοειδή πυρετό.»
Η διάλεξη του κ. Παπαγρηγοράκη θα δοθεί σήμερα στις 7μμ στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως.

Πριν αρρωστήσει και μέχρι τα 6-7 της χρόνια «ζούσε μάλλον στο γυναικωνίτη μαζί με τα αδέλφια της, αγόρια και κορίτσια, έπαιζε εφεδρισμό και τραμπάλα, με τα κατοικίδια, κυρίως πουλιά και σκύλους, ενώ είχε επιπλέον κούκλες. Ανατρεφόταν με παραμύθια και παιχνίδια, ενώ από το 7ο έτος τους τα αγόρια πήγαιναν στο σχολείο, και τα κορίτσια μάθαιναν στο σπίτι στοιχειώδη ανάγνωση και γραφή από την μητέρα τους, αλλά και να υφαίνουν να κεντούν και να διευθύνουν το νοικοκυριό. Οπωσδήποτε θα συμμετείχε σε οικογενειακές τελετές, όπως ο γάμος και η κηδεία, αφού η φροντίδα των νεκρών ήταν γυναικεία δουλειά. Αν ανήκε σε χαμηλή κοινωνική τάξη θα βοηθούσε, ήδη στα 11 της, στις αγροτικές εργασίες. Αν ήταν δούλη θα ήταν ήδη ένα σκληρά εργαζόμενο κορίτσι.»
Οι ερευνητές δεν θέλησαν να αποδώσουν στην έκφραση του προσώπου της «τον πόνο που ίσως έζησε πριν πεθάνει, την ασίγαστη δίψα που οδηγούσε τους ανθρώπους που νοσούσαν να συνωστίζονται στις πηγές και στα πηγάδια της πόλης, την αγωνία του επερχόμενου θανάτου και τη φρίκη από αυτό που έβλεπε γύρω της, τους γονείς, τα αδέλφια και τις φίλες της να πεθαίνουν ο ένας μετά τον άλλο από την τρομερή επιδημία. Προτιμήσαμε ένα ελαφρύ μειδίαμα που προσδίδει την αίσθηση της εσωτερικής γαλήνης και αταραξίας που θα είχε αν γνώριζε πως μαζευτήκαμε όλοι σήμερα, εδώ στους πρόποδες του Παρθενώνα, 2400 χρόνια μετά, για να αντικρίσουμε με έκπληξη, θαυμασμό και συγκίνηση το παιδικό της πρόσωπο.»

Στις 15 Απριλίου θα εγκαινιαστεί έκθεση με τίτλο «Μύρτις: πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν» στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή και στη συνέχεια θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα καθώς και στο εξωτερικό. Η Μύρτις διατηρούσε ένα σημαντικό χαρακτηριστικό παιδιού αυτής της ηλικίας, δηλαδή τη νεογιλή οδοντοφυΐα συγχρόνως με τη μόνιμη. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της ανάπλασης και η παρουσίαση σε σχετική έκθεση.
«Είχαμε στη διάθεσή μας το κρανίο ακέραιο, με τις δύο γνάθους, κάτι σπάνιο» σημείωσε ο κ. Παπαγρηγοράκης. Το κρανίο σαρώθηκε σε αξονικό τομογράφο από τον Π. Τούντα και ομάδα του ΤΕΙ Κρήτης, με τους κ. Μαραβελάκη και Αντωνιάδη δημιούργησε ένα μοντέλο, πιστό αντίγραφο του αρχαίου κρανίου.
Η ανάπλαση του προσώπου έγινε στη Σουηδία, από τον ειδικό γλύπτη Οσκαρ Νίλσον.
Η σύγκριση δείχνει ότι οι Ελληνες έχουν ίδιο πρόσωπο με τους αρχαίους, αλλά διαφορετικό εγκεφαλικό κρανίο (επάνω τμήμα της κεφαλής), το οποίο έχει υποστεί μεταβολή λόγω της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Η Μύρτις έγινε καστανή, επειδή σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η πλειονότητα των ανθρώπων της εποχής είχε καστανά μαλλιά.
Υ.Γ. Να ξεκαθαρίσουμε ότι το "αποκλειστικό" αφορά στις φωτογραφίες.

Μαρμαρωμένα Μάρμαρα

Εδώ και δέκα μήνες δεν έχει γίνει καμία επίσημη συνάντηση ανάμεσα στην Ελλάδα και το Βρετανικό Μουσείο για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Οι συναντήσεις, που γίνονται υπό την αιγίδα και με την προτροπή της ΟΥΝΕΣΚΟ, παίζουν πάντοτε ρόλο στο ακανθώδες αυτό θέμα. Μια ειδική επιτροπή, η Επιτροπή για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις χώρες προέλευσής τους, συνεδριάζει ανά χρόνο ή ανά διετία και εξετάζει την πρόοδο των υποθέσεων τις οποίες έχει αναλάβει. Αυτό το διεθνές σώμα, είναι το μοναδικό που μπορεί να υποχρεώσει το Βρετανικό Μουσείο να έρθει σε επίσημη επαφή με την Ελλάδα.
Τον περσινό Μάιο, η συνάντηση είχε γίνει ελάχιστες ημέρες πριν από τη συνεδρίαση της επιτροπής. Κάτι που σε καμιά περίπτωση δεν ωφελεί το αίτημά μας, επειδή όλα γίνονται υπό πίεση. Επίσης, η χώρα μας κινούμενη με αυτό τον τρόπο, δημιουργεί εντυπώσεις ότι είμαστε «της τελευταίας στιγμής», κάτι που θα έπρεπε σε κάθε περίπτωση να αποφύγουμε πάση θυσία.
Η 16η σύνοδος της επιτροπής θα γίνει από 21 έως 23 Απριλίου, στην έδρα της ΟΥΝΕΣΚΟ στο Παρίσι. Τρεις είναι οι υποθέσεις που εκκρεμούν από την προηγούμενη συνάντηση: τα περθενώνεια γλυπτά (ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία και την Ελλάδα), η Σφίγγα του Μπογιάζκιοϊ (Τουρκία- Γερμανία) και η Μάσκα του Μακόνε (Τανζανία- Ελβετία). Όπως αναφέρει το σημείωμα της Γραμματείας, μονάχα στην τρίτη έχουμε εξελίξεις, καθώς οι δύο πλευρές συνεχίζουν τις συζητήσεις και όλα δείχνουν ότι μπορεί και να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία.
Το ντοκουμέντο αναφέρει για την δική μας περίπτωση: σύμφωνα με την απόφαση της προηγούμενης συνεδρίασης της επιτροπής, η γραμματεία συνέχισε να ενθαρρύνει τη συνέχιση των επαφών ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία και την Ελλάδα και πρόσφερε τη βοήθεια της ΟΥΝΕΣΚΟ. Οι επαφές διατηρήθηκαν ανάμεσα στις δύο ενδιαφερόμενες χώρες, αλλά, σύμφωνα με όσα η γραμματεία γνωρίζει, καμία επίσημη συνάντηση δεν έχει γίνει εδώ και δέκα μήνες.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι μέλος της γραμματείας από τον περασμένο Οκτώβριο και θα συμμετέχει στο όργανο μέχρι το 2011. Θεωρείται λοιπόν ζωτικής σημασίας γεγονός το να ληφθούν πρωτοβουλίες κατά τη διάρκεια της θητείας μας σε αυτό το όργανο. Είναι κάτι που πρέπει να εξετάσει το υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με το υπουργείο Εξωτερικών.
Σε κάθε περίπτωση, η χώρα μας θα λάβει ακόμη μια σύσταση η οποία στην πραγματικότητα είναι υπέρ μας, να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με το Βρετανικό Μουσείο και στο μέλλον. Ως εδώ, καλά. Αυτό που φαίνεται πλέον να λείπει, είναι μια συγκεκριμένη στρατηγική, με πρωτοβουλίες που να βάζουν σε δύσκολη θέση τους Βρετανούς. Οσο αυτό δεν γίνεται τόσο έχουμε τα ειρωνικά σχόλια του Βρετανικού Μουσείου και των διευθυντών του. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ο διευθυντής του Νιλ ΜακΓκρέγκορ, ειρωνεύτηκε την εκστρατεία μας για τον επαναπατρισμό των κλεμμένων θησαυρών μας από τον Ελγιν λέγοντας δημόσια για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα: Ένα ολόκληρο έθνος έχει αποφασίσει ότι αποτελούν κάτι θεμελιώδες για την εθνική τους ταυτότητα. Είναι το καλύτερο παράδειγμα περί του ότι ο καθένας βλέπει αυτό που θέλει…

Top ten

Σύμφωνα με το περιοδικό «Τάιμ» τα Μάρμαρα του Παρθενώνα ανήκουν στα δέκα σημαντικότερα έργα πολιτιστικής κληρονομιάς διεθνώς που αποτελούν σημείο τριβής. Τα άλλα εννέα είναι: οι αιγυπτιακές τοιχογραφίες από το Λούβρο (επιστράφηκαν πρόσφατα). Η προτομή της Νεφερτίτης (είναι από την Αίγυπτο, αλλά βρίσκεται στο Βερολίνο). Η Αφροδίτη των Οτεντότων (δεν είναι έργο τέχνης αλλά τα σκελετικά κατάλοιπα μιας γυναίκας από τη Νότιο Αφρική που μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο στις αρχές του 19ου αιώνα και έμειναν εκεί).
Η μούμια του Ραμσή. Εχει μεταφερθεί από το μουσείο Σαν Κάρλος της Ατλάντα, στο Λούξορ της Αιγύπτου, όπου και εκτίθεται. Ο κρατήρας του Ευφρονίου. Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης αναγκάστηκε να τον επιστρέψει στην Ιταλία από όπου είχε εξαχθεί λαθραία. Ο Θησαυρός του Πριάμου. Βγήκε από την Τουρκία τον 19ο αιώνα, τον αγόρασε η Γερμανία. Κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο τον άρπαξαν οι Ρώσοι και ακόμη βρίσκεται στα χέρια τους. Εχουμε την υπόσχεσή τους ότι αν λυθούν τα νομικά προβλήματα και βγει από τη χώρα, θα πρωτοεκτεθεί σε μας.
Το διαμάντι του Κοχ-ι –Νουρ. Πέντε χιλιάδες χρόνια πριν έγινε η επεξεργασία του. Από χέρια σε χέρια έφτασε στους ιρανούς, στους αφγανούς και στους ινδούς Σιχ, από τους οποίους έφτασε στην Αγγλία και μάλιστα στα κοσμήματα του στέμματος, στα οποία και ανήκει ακόμη. Σήμερα το ζητούν πολλοί, και ανάμεσά τους… οι Ταλιμπάν!
Το κρανίο του Τζερόνυμο. Ο φημισμένος αρχηγός των Απάτσι έχασε το… σκαλπ του και μαζί ολόκληρη την κεφαλή του, όταν το Πανεπιστήμιο Γιέιλ έκανε ανασκαφές στην πρώην περιοχή τους. Αν και λέγεται πως ο επικεφαλής αρχαιολόγος άνοιξε λάθος τάφο, οι απόγονοι ζητούν το κρανίο του προγόνου τους και η συζήτηση φτάνει συχνά, αλλά χωρίς λύση, μέχρι και την αμερικανική κυβέρνηση.
Τα χάλκινα της Κίνας. Τα έκλεψαν βρετανικά στρατεύματα από τα Θερινά ανάκτορα του Πεκίνου κατά τον 19ο αιώνα. Βρίσκονταν στη συλλογή Ιβ Σεν Λοράν την οποία εκποίησε ο σύντροφός του. Παρότι έπιασαν 40 εκατομμύρια δολάρια, δεν πωλήθηκαν ποτέ, και βρίσκονται ακόμη στη Γαλλία. Αιτία; Τα «χτύπησε» στη δημοπρασία ένας Κινέζος, που μετά… έκανε τον Κινέζο και δεν πλήρωσε ποτέ για να τα πάρει.
Με πληροφορίες από την εφημερίδα Εθνος και από το σάιτ Elginism.com

Αλέξανδρος και πάσης... Οικουμένης

«Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι χωρίς αμφιβολία η γνωστότερη μορφή της ελληνικής - ίσως και της παγκόσμιας - ιστορίας, μια μορφή που εξακολουθεί να γοητεύει και να συναρπάζει τους ανθρώπους στα πέρατα της γης, παρέχοντας ένα απόλυτο πρότυπο δύναμης, θάρρους, νεότητας και δόξας» λέει η Αγγελική Κοτταρίδη. Κοντά 35 εκατομμύρια είναι οι καταχωρήσεις στο διαδίκτυο. Επομένως, πρόκειται για ένα “brand name” υψηλής δυναμικής «που σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιείται με τρόπο επικίνδυνο και αλόγιστο για την εξυπηρέτηση ύποπτων σκοπιμοτήτων».

Η Ελλάδα απαντά για μια ακόμη φορά επιστημονικά, με ένα εικονικό μουσείο που θα είναι αφιερωμένο στον στρατηλάτη. Η πρόταση συζητήθηκε προχθές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και εγκρίθηκε μετά πολλών επαίνων. Η κ. Κοτταρίδη σημείωσε ότι μονάχα έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε «με τρόπο υπεύθυνο και καθοριστικό στην ουσιαστική διαχείριση της μνήμης και της κληρονομιάς της πιο λαμπρής και διάσημης προσωπικότητας της ιστορίας της, του ανθρώπου που η δράση του σφράγισε ανεξίτηλα την ιστορική πορεία της ανθρωπότητας.»

Με το εικονικό μουσείο, που θα γίνει στις Αιγές, είναι δυνατόν να παρουσιαστεί με μια συνθετική, επιστημονικά έγκυρη και συγχρόνως γλαφυρή και ελκυστική η πορείας του ίδιου του ήρωα στην ιστορία και στο μύθο, αλλά και όλες εκείνες οι διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία του οικουμενικού πολιτισμού ο οποίος ονομάζεται «ελληνιστικός» και αποτέλεσε τη βάση των ιστορικών εξελίξεων, οι οποίες σφράγισαν καίρια την σύγχρονη κοσμοαντίληψη.

Το εικονικό μουσείο θα λειτουργεί σε δύο επίπεδα: Στο διαδίκτυο μέσω της δημιουργίας του Δικτυακού Κόμβου (Portal). Στο φυσικό χώρο, στο Μουσείο των Αιγών μέσω της αίθουσας προβολών ρεαλιστικής απεικόνισης που πρόκειται να δημιουργηθεί

Το μουσείο θα είναι σε διεθνές επίπεδο η πρώτη έγκυρη και συντονισμένη προσπάθεια συγκέντρωσης όλων των γνωστών πηγών (υλικών και άυλων) και όλων των διαθέσιμων ερμηνειών και προσεγγίσεων, με στόχο την παραγωγή και την σύνθεση πολιτιστικού περιεχομένου σχετικού με την καταγωγή, τις καταβολές, την ζωή, την πορεία και τις συνέπειες της δράσης του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον παγκόσμιο πολιτισμό.

Η παρουσίαση των αντικειμένων που σχετίζονται με τον Αλέξανδρο και την εποχή του από ελληνικά μουσεία της Μακεδονίας, της Θράκης, της Ηπείρου και της υπόλοιπης Ελλάδας, τα οποία θα συνιστούν ενότητες εν είδει «αιθουσών» του εικονικού μουσείου, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα πραγματικής επίσκεψης στους συγκεκριμένους χώρους και μουσεία με άμεσες συνέπειες στην τουριστική κίνηση των αντίστοιχων περιοχών και προσμετρήσιμη συμβολή στην αειφόρο ανάπτυξη.

Επι πλέον η παρουσίαση των μνημείων, των χώρων, των ιστορικών πηγών και των παραδόσεων των περιοχών που συναποτέλεσαν την ελληνιστική οικουμένη μπορεί να αποτελέσει ένα νέο έναυσμα για πολύ ενδιαφέρουσες διαπολιτισμικές επαφές και ανταλλαγές με τα κράτη της βόρειας Αφρικής και της Ασίας. Το μουσείο έχει προϋπολογισμό 1,9 εκατ. ευρώ.

Το όλο πρόγραμμα που παρουσίασε η κ. Κοτταρίδη προβλέπει ενοποιήσεις χώρων, περιφράξεις, αντικαταστάσεις στεγάστρων κ.α. σε βασικά σημεία των Αιγών. Ανάμεσα στις προτάσεις είναι η ένταξη ανασκαφικού προγράμματος περίπου 500 άσκαφων τύμβων στην περιοχή. Το πρόγραμμα θα διενεργείται σε συνεργασία με ξένα πανεπιστήμια και το κοινό θα μπορεί να το παρακολουθεί. «Ο χώρος χρειάζεται μεγάλη κινητικότητα» σχολίασε η αρχαιολόγος. Ολες οι παρεμβάσεις γίνονται και με τη λογική της ηπιότητας αλλά και της «πράσινης ενέργειας.»

Δυστυχώς, η Βεργίνα με τους 180- 200 χιλιάδες επισκέπτες το χρόνο, δεν έχει απευθείας συγκοινωνιακή σύνδεση με τη Θεσσαλονίκη (ούτε ένα λεωφορείο την ημέρα). Επίσης, δεν μπορεί να κάνει ούτε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, λόγω έλλειψης προσωπικού.
Με πληροφορίες από το ΕΘνος και την Ελευθεροτυπία
*Ωραία κάναμε την πλάκα μας με τον "τάφο", ας δούμε και κάτι αληθινό...

Βρήκαν τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Τελικά, η πύλη από αλάβαστρο οδηγούσε πράγματι στον τάφο του μεγαλύτερου στρατηλάτη όλων των εποχών: του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, την πόλη που ο ίδιος ίδρυσε και φέρει το όνομά του, ένας αρχαιολόγος με ιδιαίτερες γνώσεις για την ελληνιστική περίοδο και την Ελλάδα, ο Ζακ- Ιβ Αμπερέρ, ανακάλυψε νωρίς σήμερα το πρωί τον πολυθρύλητο τάφο.
Η επιγραφή «Αλεξάνδρου ειμί», γραμμένη σε αλφάβητο μεταγενέστερο του 6ου αιώνα π.Χ. δεν αφήνει πολλές αμφιβολίες. Αλλά, το σημαντικότερο εύρημα είναι η ίδια η σαρκοφάγος. Ανήκε, όπως όλα δείχνουν, σε άνδρα, έχει σπασμένη μύτη και φέρει ίχνη μελιού. Και τα τρία συνηγορούν υπέρ του γεγονότος ότι ο τάφος ανήκει στον Μέγα Αλέξανδρο. Η μύτη έσπασε όταν ο Ιούλιος Καίσαρας πήγε να προσκυνήσει τη σωρό του Αλεξάνδρου και είναι κάτι που αναφέρεται στα αρχαία κείμενα. Επίσης, τα κείμενα αναφέρουν ότι κάποια από τις Κλεοπάτρες της Αιγύπτου (όχι, όμως, η πασίγνωστη Κλεοπάτρα) είχε αντικαταστήσει τη χρυσή σαρκοφάγο με γυάλινη και ο μουμιοποιημένος νεκρός είχε τοποθετηθεί σε στρώμα μελιού για λόγους διατήρησης.
Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου αναζητούνταν χρόνια τώρα στην Αλεξάνδρεια, όπου τον τοποθετούσαν αρχαίοι αυγγραφείς και περιηγητές. Εκεί είχε μεταφερθεί η σωρός, την οποία είχαν "απαγάγει" οι Πτολεμαίοι καθ' οδόν προς τη Μέμφιδα. Φήμες ήθελαν να βρίσκεται κάτω από τζαμί της πόλης, και όλοι έλεγαν πως θα ήταν αδύνατη η ανασκαφή. Πριν από τρία χρόνια ο Αμπερέρ εντόπισε μια αλαβάστρινη πύλη, η οποία ήταν σημαντικό τοπόσημο για να βρεθεί το Σήμα ή Σώμα, η περιοχή δηλαδή όπου ο Αλέξανδρος είχε ταφεί. Τότε, είχε δηλώσει σε ελληνικές εφημερίδες, κατά τη διάρκεια ταξιδιού του στην Ελλάδα για συμμετοχή σε επιστημονική ημερίδα, ότι θα εξασφαλίσει τις απαραίτητες άδειες, ώστε να προβεί σε έρευνες.
Όπως αναφέρουν τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, οι έρευνες ξεκίνησαν την περασμένη άνοιξη, διακόπηκαν το καλοκαίρι λόγω καιρικών συνθηκών, επαναλήφθηκαν το φθινόπωρο του 2009 και συνεχίστηκαν, με ευτυχή κατάληξη, από τον Φεβρουάριο. Τώρα, σύμφωνα με όσα λέει η υπεύθυνη της Βεργίνας Αγγελική Κοτταρίδη, θα γίνει έλεγχος DNA με τα οστά από τον τάφο του Φιλίππου, ώστε να είμαστε βέβαιοι για τη συγγένεια των δύο ανδρών.
Ο Αλέξανδρος δεν… διακρινόταν για το ύψος του- σε αντίθεση με την στρατιωτική του ιδιοφυία. Η σωρός δείχνει άνδρα σχεδόν μεσαίου προς χαμηλό ύψος, γεροδεμένο και με κάμψη στην κεφαλή. Μια χαρακτηριστική κάμψη, από την οποία συνήθως αναγνωρίζονται οι προτομές του στρατηλάτη και η οποία συνδέει ακόμη περισσότερο τον νεκρό με τον θρυλικό Μακεδόνα.
Συνέντευξη Τύπου για το γεγονός ετοιμάζουν οι ανασκαφείς και ο υφυπουργός (πλέον) πολιτισμού της Αιγύπτου δρ Ζάχι Χαουάς. Εκεί θα ανακοινωθούν λεπτομέρειες του ευρήματος.

Ο κ. Αμπερέρ (που το όνομά του σημαίνει Αυτοκράτωρ και είναι, πράγματι, αυτοκράτωρ της αρχαιολογίας), είχε μαζί του τον συνεργάτη του Πουασόν ντ’ Αβρίλ, ο οποίος επίσης έχει εργαστεί επί χρόνια στην Ελλάδα.

Ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη

Καπνόν αναθρώσκοντα έψαχνε με λαχτάρα να δει ο Οδυσσέας από το σπίτι του στην Ιθάκη. Σήμερα, δυστυχώς, όμως, ο επισκέπτης του νησιού, όπως και ο μόνιμος κάτοικος άλλωστε, δεν θα βρει ούτε καπνόν αναθρώσκοντα από τον ομηρικό ήρωα. Κι έτσι, φεύγουν όλοι από το Μουσείο στο Βαθύ και… φασκελώνουν.

Μάλιστα, φασκελώνουν, σύμφωνα με τα όσα είπε ο έφορος Ανδρέας Σωτηρίου, από τη ΛΕ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων προχθές, στο Συμβούλιο Μουσείων. Διότι, δεν βρίσκουν τίποτα εκεί μέσα για τον πολυμήχανο. Και ναι μεν δεν υπάρχουν ευρήματα από ανασκαφές, αλλά υπάρχουν άλλοι τρόποι για να καλυφθεί αυτό το κενό.

Η ΛΕ Εφορεία Αρχαιοτήτων θεώρησε πως το καλύτερο θα ήταν να αφιερωθεί μια αίθουσα στον Οδυσσέα, και να εκτεθούν εκεί ελάχιστα αυθεντικά αρχαία και αντιγραφές ή αναπαραστάσεις πινάκων και χαρακτικών, αλλά και εκμαγεία αρχαιοτήτων. Το Συμβούλιο πλειοδότησε, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι καλό θα ήταν μέχρι και όλο το μουσείο να κινείται γύρω από την ιδέα Η Ιθάκη, η πόλη του Οδυσσέα, αλλά εξέφρασε διαφωνίες ως προς τη συγκεκριμένη σύλληψη της αίθουσας.

Η χρήση κάθετων επιφανειών, που δίνουν την αίσθηση πλοίου, με το βαθύ γαλάζιο να απλώνεται τριγύρω, είναι ένα στοιχείο που όπως όλα δείχνουν θα κρατηθεί. Ισως επίσης χρησιμοποιηθούν δύο αυθεντικά αρχαία νομίσματα που αναπαριστούν τον Οδυσσέα και μια προτομή ύψους μόλις πέντε εκατοστών η οποία αποδίδεται σε αυτόν- αν και εδώ οι γνώμες διχάζονται. Όμως, από εκεί και πέρα, το υλικό θα είναι κυρίως ψηφιακό.

Η «Οδύσσεια» είναι ίσως το ωραιότερο παραμύθι του κόσμου και αυτό ζήτησε το Συμβούλιο Μουσείων να υπομνησθεί. Με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και ενός ευφάνταστου «σεναρίου» να μαγευτεί ο επισκέπτης και να «γνωριστεί» με τον μυθικό ήρωα. Ο Ομηρος, ο Καβάφης και πολλοί ακόμη παγκόσμιοι ποιητές ανάμεσά τους, θα καταθέσουν τον δικό τους «λόγο» στο εγχείρημα αυτό, που πρέπει να είναι «πολύ ζωντανό», όπως είπε ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς. Βίντεο, εικόνες, φωτογραφίες, πίνακες, ακόμη και γραμματόσημα θα χρησιμοποιηθούν με αυτό τον πρωτότυπο τρόπο.

Όλα αυτά βέβαια στο μέλλον, αφού για να γίνει οτιδήποτε πρέπει πρώτα να επεκταθεί το μουσείο, και να ανευρεθούν περί τα τρία εκατομμύρια ευρώ. Τεράστιο ποσό, σύμφωνα με την Αγγελική Κοτταρίδη, αν και ο έφορος αντέτεινε πως στα Επτάνησα όλες οι τιμές είναι κατά πολύ ανεβασμένες από την κεντρική Ελλάδα. Βεβαίως, πάντοτε υπάρχει η ελπίδα ένταξης στο ΕΣΠΑ, οπότε και το θέμα θα λυθεί.

Το σημαντικό είναι ότι το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού αρχίζει να κατανοεί πως τα μικρά, «πληκτικά, επαρχιακά μουσεία» δεν αρκούν για να προσελκυσθεί το κοινό. Πρέπει να εφαρμοστούν πρωτοπόρες ιδέες, ώστε να υπάρχει κάποια ελπίδα. Το Μουσείο Ιθάκης έχει κάθε χρόνο περί τους οκτώ με δέκα χιλιάδες επισκέπτες. Αν καταφέρει να τους πολλαπλασιάσει, τότε είναι που πρέπει να γλυτώσει πάση θυσία… τα φάσκελα!

Με πληροφορίες από την εφημερίδα Εθνος

Σχέδιο "Καλλικράτης" και για τα μουσεία

Δύο μήνες πέρασαν από την ημέρα που το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού παραδέχτηκε το πρόβλημα που έχει με τα μουσεία. Το προσωπικό δεν επαρκεί όχι για να επεκτείνει το ωράριο λειτουργίας του ώς το απόγευμα (ειδικά τώρα που αρχίζει η τουριστική περίοδος), αλλά ούτε για να μένουν ανοιχτά τα μουσεία ώς τις 3 μ. μ. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και αυτό του Βυζαντινού Πολιτισμού ο επισκέπτης μπορεί επιτέλους να δει κανονικά τις μόνιμες συλλογές, αλλά σε κάποια άλλα συμβαίνει το αντίθετο.

Πολλά μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι υπολειτουργούν, επιβαρύνοντας το τραυματισμένο ελληνικό προφίλ. Ομως η κρίση, η έλλειψη χρημάτων, οι κινήσεις του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού να κλείσει τις βασικές τρύπες, δείχνουν πως δεν θα δούμε σύντομα δραστικές αλλαγές. Για έναν τουλάχιστον χρόνο θα ζήσουμε μια μεταβατική περίοδο. Οχι ανόρθωσης αλλά επιβίωσης των μουσείων της χώρας. Ενα διάστημα ασφαλείας μέχρι να βγούμε από την κρίση, αναθεωρώντας στο μεταξύ πολλά από όσα θεωρούσαμε δεδομένα.

Η γ. γ. του ΥΠΠΟΤ δεν κρύβεται πίσω από το δάχτυλό της. Το επόμενο διάστημα θα είναι δύσκολο. Ολοι γνωρίζουν ότι θα έχουμε απώλειες και στον τουρισμό μας. «Πρέπει να μπούμε σε μια λογική “Καλλικράτη μουσείων” προτείνει η κ. Λίνα Μενδώνη. «Δεν εννοώ να κλείσουν μουσεία, αλλά να γίνουν κοινές δράσεις μουσείων». Το επίπεδο που βλέπει είναι τριπλό: εκδηλώσεις, εισιτήρια και προβολή.

Οι δείκτες στο κόκκινο

Στους Δελφούς, επισκέπτες γκρίνιαζαν πριν από λίγες ημέρες επειδή το μουσείο μένει κλειστό μετά τις 3 το μεσημέρι, όταν ο αρχαιολογικός χώρος μένει ανοιχτός ώς τις 7 το απόγευμα. Στην Αθήνα αίθουσες μεγάλων μουσείων όπως του Εθνικού Αρχαιολογικού, του Νομισματικού κυρίως όμως του Βυζαντινού Μουσείου έμειναν κλειστές για το κοινό ή ανοιγόκλειναν.

Κι ενώ δεν μπορούμε να κάνουμε κουμάντο στα υπάρχοντα, αφού δεν υπάρχουν ούτε χρήματα ούτε προσωπικό, ενώ το ΥΠΠΟΤ έχει περικόψει άλλο ένα ποσοστό 10% από τον ήδη «πετσοκομμένο» προϋπολογισμό του, εκκρεμούν οι μελέτες οκτώ καινούργιων μουσείων στην περιφέρεια με κόστος 66 εκατ. ευρώ. Μελέτες για τα μουσεία Αλεξανδρούπολης, Χανίων, Πολυκεντρικό Αιγών, αρχαιολογικό Μουσείο Μεγαλόπολης, Μεσσαράς, διεκδικούν χρήματα από το ΕΣΠΑ όπως και η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός των παλιών μουσείων της Θήρας, του Μουσείου Πολυγύρου και Αγ. Νικολάου Κρήτης.

Χρειάζεται πράγματι να αβγατίσουμε τον κατάλογο των μουσείων της χώρας με καινούργια όταν οι δείκτες επισκεψιμότητας έχουν χτυπήσει κόκκινο στα υπόλοιπα; «Θα εξετάσουμε τις ανάγκες» απαντούν στο υπουργείο, όμως τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος. Αν σταθούμε στον Νοέμβριο του 2009 και του 2008 θα δούμε πως πολλά απ’ αυτά -μάλιστα δημοφιλή μουσεία- έχουν πάρει την κάτω βόλτα. Της Ολυμπίας εμφανίζει 89,2% πτώση, εν αντιθέσει με τον αρχαιολογικό χώρο στον οποίο παρατηρείται αύξηση 171,3%. Συνολικά τα μουσεία τη συγκεκριμένη περίοδο εμφανίζουν πτώση 20,5% και 36,5% οι εισπράξεις τους. Οι επισκέπτες μειώνονται, ο αριθμός των μουσείων ωστόσο αυξάνεται. Από το 2006 στην Ελλάδα είχαμε 19 καινούργια μουσεία και 24 επανεκθέσεις. Τι φταίει για την μείωση των εισιτηρίων;

Δυστυχώς χρόνια τώρα, κανείς δεν εξέτασε σοβαρά τη χρησιμότητα και την ανταποδοτικότητα των νέων χώρων που φτιάχνονται χωρίς κανένα στρατηγικό σχεδιασμό. Ολοι γνωρίζουν τις πιέσεις της τοπικής κοινωνίας και των βουλευτών για ένα δικό τους μουσείο. Οσο όμως το πρόβλημα αναπαράγεται, τόσο επιβεβαιώνεται ότι τα περισσότερα μουσεία δεν είναι βιώσιμα.

Στο μεταξύ, οι διευθυντές τους σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Δεν είναι μόνο ότι δεν περισσεύουν χρήματα, αλλά ότι λιγοστεύουν και οι χορηγοί. Οσοι θέλουν πραγματικά να βοηθήσουν δεν δίνουν τα χρήματα στο Γραφείο Χορηγιών αλλά στον Σύλλογο Φίλων του μουσείου ή πληρώνουν απευθείας τα τιμολόγια για μια έκθεση ή την έκδοση ενός ημερολογίου.

Διεθνές φαινόμενο

Το πρόβλημα πάντως δεν είναι ελληνικό. «Ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής των μουσείων είναι οι εναλλακτικοί τρόποι αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου. Υπάρχει η διασκέδαση στο σπίτι, η αύξηση των χώρων με κήπο, τα γυμναστήρια, το φαγητό έξω, τα ψώνια. Αυτή τη στιγμή τα ψώνια είναι η δεύτερη δημοφιλέστερη ενασχόληση κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου, με πρώτη την τηλεόραση. Στη Βρετανία εμπορικά κέντρα όπως το Bluewater Park στο Κεντ ή το Trafford Park στο Μάντσεστερ προσελκύουν 30-35 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο, περισσότερους από τους επισκέπτες όλων των μουσείων μαζί», υπογραμμίζει ο δάσκαλος της μουσειολογίας Γκράχαμ Μπλακ στο βιβλίο του «Το ελκυστικό μουσείο» (εκδ. Πολιτιστικό Iδρυμα Τραπέζης Πειραιώς).

Δεν είναι ο μόνος που μιλάει για έναν «σύγχρονο καταναλωτή». «Πρέπει», υποστηρίζει ο κ. Μπλακ, «τα μουσεία να γίνουν για τον δυνητικό επισκέπτη τουλάχιστον εξίσου ελκυστικά όσο και τα ψώνια ή ο απογευματινός καφές».

Δίκτυα συνεργασίας κατά περιφέρεια

«Η ιδέα του “Καλλικράτη μουσείων” στηρίζεται στη συνεργασία και τις κοινές δράσεις», λέει η κ. Λ. Μενδώνη. «Η ισχύς εν τη ενώσει. Το έδειξε και η προσπάθεια των πέντε μουσείων της Θεσσαλονίκης. Αν δημιουργηθεί μάλιστα το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα κινούνται, θα βοηθηθούν ακόμη περισσότερο. Προπαγανδίζει το ένα το άλλο. Διοργανώνοντας μια έκθεση σπονδυλωτή έχουν επισκέπτες, μοιράζονται τα κοινά έξοδα (όπως τα ασφάλιστρα) και προβάλλονται μαζί. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση ίσως μας οδηγήσει σε θετικές πρωτοβουλίες και ιδέες που μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα σωστές. Η ιδέα να δημιουργηθούν δίκτυα μουσείων κατά περιφέρεια θα βοηθήσει να φέρουμε περισσότερο κόσμο στα μουσεία και τα ίδια να έχουν οικονομικά οφέλη. Τα κοινά εισιτήρια είναι ακόμη ένας στόχος. Να αγοράζει για παράδειγμα ένα ο επισκέπτης για το Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης και με το ίδιο εισιτήριο και επιπλέον μισό ευρώ να του δίνεται η ευκαιρία να επισκεφθεί ακόμη δύο αρχαιολογικούς χώρους. Μπορεί επίσης να υπάρχει δικτύωση στις εκδηλώσεις. Με κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο θα μπορούσε κάποιος να δει λ. χ. μια παράσταση του ΚΘΒΕ και την επομένη το πρωί, με το ίδιο εισιτήριο να απολαύσει μια επίσκεψη στο μουσείο. Αρκεί να βρούμε τα ποσοστά που θα παίρνει το θέατρο και το ΤΑΠΑ. Η συνεργασία θα είναι και σε επίπεδο προβολής που επίσης θα αποδώσει».
Από την Εφημερίδα Καθημερινή της Κυριακής. Το άρθρο είναι της Γιώτας Συκκά

Το ανάκτορο του Φιλίππου στο ΕΣΠΑ

Επτά εκατομμύρια ευρώ για μια από τις σημαντικότερες πολιτιστικές παρεμβάσεις στην Κεντρική Μακεδονία, στην Τέταρτη Προγραμματική Περίοδο 2007 - 2013, διατίθενται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κεντρικής Μακεδονίας (ΕΣΠΑ), για την τρίτη φάση της ανάδειξης του χώρου της Βεργίνας. Η γενική γραμματέας της Περιφέρειας, Μαρία Λιονή, υπέγραψε την ένταξη του έργου «Ανάπλαση - Ανάδειξη της Βασιλικής Νεκρόπολης και του Ανακτόρου των Αιγών».
Το έργο θεωρείται από τους αρχαιολόγους ως μια από τις σπουδαιότερες και αναγκαίες παρεμβάσεις στον ιστορικό χώρο, που συγκεντρώνει, μάλιστα, και μεγάλο αριθμό επισκεπτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στους βασιλικούς τάφους έχουμε κάθε χρόνο περισσότερες από 200.000 εισιτήρια, και μάλιστα χωρίς καμιά ιδιαίτερη διαφήμιση. Όπως έχει πει η υπεύθυνη αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη, ούτε καν στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης υπάρχει μια πινακίδα που να προτρέπει τον επισκέπτη να πάει εκεί.
Οι παρεμβάσεις στη Βεργίνα, που αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα ιστορικά μνημεία της χώρας μας, θα προχωρήσουν με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση και συγκεκριμένα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και από εθνικούς πόρους. Στο πλαίσιο των εργασιών που προβλέπονται να γίνουν θα πραγματοποιηθεί συντήρηση και ανάταξη μεγάλου τμήματος του Ανακτόρου των Αιγών, ενώ παράλληλα προβλέφθηκε και η ανάδειξη της Βασιλικής Νεκρόπολης. Θα πραγματοποιηθεί αποψίλωση, καθαρισμός, αποχωμάτωση, τεκμηρίωση και ανάδειξη του μνημείου, με τοποθέτηση εποπτικού υλικού των ταφικών συστάδων Γ, Δ και Ε, οι οποίες βρίσκονται κατά μήκος του πεζόδρομου που συνδέει το Μουσείο των Βασιλικών Τάφων με το Ανάκτορο, διερχόμενος μέσα από τη Βασιλική Νεκρόπολη των Αιγών. Στόχος είναι η ολοκλήρωση των επεμβάσεων μέχρι το τέλος της Τέταρτης Προγραμματικής Περιόδου

Οι εργασίες στο Ανάκτορο περιλαμβάνουν συμπληρώσεις σε τοιχοποιίες και υποθεμελιώσεις, τακτοποίηση των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών της κεντρικής αυλής και του βόρειου εξωτερικού διαδρόμου, αποκάλυψη ολόκληρου του δυτικού περιστυλίου και των χώρων που το περιβάλλουν, σειρά τεκμηριώσεων, καθαρισμών και συντηρήσεων σε ψηφιδωτά, όπως της «Αρπαγής της Ευρώπης». Υπενθυμίζουμε ότι εκτεταμένες εργασίες έχουν ήδη γίνει και στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ.
Οι εργασίες στη Βασιλική Νεκρόπολη εκτός των άλλων περιλαμβάνουν αποψιλώσεις, καθαρισμούς, αποχωματώσεις, δίκτυο πυρόσβεσης, ύδρευσης και άρδευσης, έργα πρασίνου, συντηρήσεις 1.500 κινητών ευρημάτων, συντηρήσεις δαπέδων (ψηφιδωτά, μαρμαροθετήματα, βοτσαλωτά).

Με πληροφορίες από τις εφημερίδες Αγγελιοφόρος και Μακεδονία.

Cherchez la X-femme ή της αρχαίας γυναίκας η καρδιά είναι μια άβυσσος

Από πολλά μπορείς να αναγνωρίσεις μια γυναίκα, αλλά ότι ένα οστό δακτύλου μπορεί να δώσει γενετικό αποτύπωμα, αυτό δεν θα το πίστευε κανείς μέχρι πρότινος. Αλλά οι αρχαιολόγοι και παλαιοανθρωπολόγοι που εντόπισαν ένα απολιθωμένο δακτυλικό οστό σε σπήλαιο της Σιβηρίας, διαπίστωσαν ότι ανήκει σε ένα ξεχωριστό και άγνωστο μέχρι τώρα ανθρώπινο είδος.
Πρόκειται για την «Χ - Woman» («Γυναίκα - Χ») που έζησε στην προϊστορική περίοδο πριν από 30.000 έως 50.000 χρόνια.
Με αυτήν την ανακάλυψη θα πρέπει να ξαναγραφεί η ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπου, διατείνονται οι ερευνητές, προσθέτοντας ότι το εύρημα θα μπορούσε επίσης να αποδείξει πως το ανθρώπινο είδος μετανάστευσε από την Αφρική στον υπόλοιπο πλανήτη πριν από περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια.
Οι επιστήμονες αποκωδικοποίησαν το γενετικό υλικού του οστού της «Γυναίκας - Χ», το συνέκριναν με το DNA ανθρώπων της εποχής του Νεάτερνταλ, σύγχρονων ανθρώπων και πιθήκων και διαπίστωσαν ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτά τα είδη.
«Το DNA της «Γυναίκας - Χ» ήταν μία έκπληξη. Αν και είχε αρκετές ομοιότητες με τα μέχρι τώρα γνωστά είδη του ανθρώπου, έφερε πολλές διαφορές με τους σύγχρονους ανθρώπους και τους Νεάντερταλ», υποστηρίζει ο Γιοχάνες Κράουζε από το Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck στη Λειψία της Γερμανίας, ο οποίος πρώτος έβαλε στο μικροσκόπιο το DNA της «Γυναίκας - Χ».
Οι ίδιοι εκτιμούν ότι το οστό αποδεικνύει ότι η «X - Woman» ήταν νεότερη από τον Homo Erectus, τον πρόγονο του ανθρώπου που έζησε στην Αφρική πριν από 1.900.000 χρόνια. Είναι όμως παλαιότερη από τον άνθρωπο της Χαϊδελβέργης (Homo Haidelbergensis). Πιθανότατα πρόκειται για ένα τρίτο είδος ανθρώπου που ζούσε παράλληλα με τους ανθρώπους του Νεάτερνταλ και τους σύγχρονους ανθρώπους στη Σιβηρία πριν από 30.000-50.000 χρόνια. Όμως, το DNA δεν δείχνει να υπήρχε κάποια επαφή ή διάδραση ανάμεσα στα τρία είδη. Φαίνεται πως ζούσαν ξεχωριστά, δεν έκαναν επιμειξίες μεταξύ τους, αν και είναι πιθανόν να είχαν επαφές κοινωνικού τύπου.
Το μικροσκοπικό κομμάτι του οστού από το πέμπτο δάκτυλο της «X - Woman» ανακαλύφθηκε το 2008 από ομάδα αρχαιολόγων που εργαζόταν στο σπήλαιο Ντεσίνοβα των βουνών Αλτάι της Σιβηρίας. Εκτοτε οι επιστήμονες ερευνούν τη χρονολογική και γενεαλογική ταυτότητα του οστού.

Βεβαίως, δεν συμφωνούν όλοι ότι ίσως και να βρήκαμε ένα νέο είδος. Πρέπει να γίνουν πολλές αναλύσεις ακόμη, λένε ερωτηθέντες που δεν μετείχαν στις έρευνες. Μια μικρή λεπτομέρεια, ωστόσο, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα: στα υποκείμενα στρώματα εδάφους βρέθηκε ένα βραχιόλι και άλλα κοσμήματα. Φαίνεται πως όποια κι αν ήταν η X- woman ήταν, οπωσδήποτε, κοκέτα…

Με πληροφορίες από Εθνος και BBC.

Η φυλακή του Κολοκοτρώνη ήταν αλλού

Στο Παλαμήδι, αλλά όχι στη γνωστή μέχρι σήμερα ως «φυλακή του Κολοκοτρώνη» ήταν έγκλειστος ο «γέρος του Μωριά». Η φοβερή φυλακή του δεν ήταν το σκοτεινό μπουντρούμι στο οποίο μπαίνεις σκυμμένος από μια πόρτα η οποία μόλις ξεπερνά το ένα μέτρο. Αυτό αποτελεί προϊόν ιστορικής πλάνης και λαϊκών δοξασιών κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Το κτήριο της φυλακής του βρίσκεται στον προμαχώνα του Μιλτιάδη και είναι μικρό, ισόγειο, με παράθυρο.
Η ταύτιση βασίζεται σε επιστολή αυτόπτη μάρτυρα της εποχής, όπως έχει συμπεράνει ο αρχαιολόγος Χρήστος Πιτερός, από τη Δ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αργολίδας.
Η ταύτιση της φυλακής όπου ο Κολοκοτρώνης έζησε ως βαρυποινίτης, καθώς είχε καταδικαστεί σε θάνατο από το καθεστώς αντιβασιλείας του Οθωνα, (26 Μαΐου του 1834) έγινε από τον κ. Πιτερό με βάση μελέτη της Ρεγγίνας- Κουάκ Μανουσάκη. Μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό του Δήμου Ναυπλίου, «Ναυπλιακά ανάλεκτα».
Ο Κολοκοτρώνης δεν έχει κάνει πλήρη περιγραφή της φυλακής στα απομνημονεύματά του. Εχει μονάχα μια συνοπτική αναφορά για τον χώρο όπου πέρασε ατέλειωτες ώρες και μέρες. Το ιστορικό αυτό κενό όμως φωτίζεται από μια και μοναδική μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα της εποχής, της Μπεττίνας φον Σαβινύ. Ηταν η σύζυγος του Κ. Σχινά, υπουργού Δικαιοσύνης της Αντιβασιλείας, που καταδίκασε τον Κολοκοτρώνη αρχικά σε θάνατο και στη συνέχεια σε 25ετή κάθειρξη.
Η Μπετίνα φον Σαβινύ επισκέφθηκε το Παλαμήδι στις 14 Μαρτίου του 1835 και περιγράφει τον αγωνιστή να «κάθεται σε ένα σπιτάκι στη μέση μιας αυλής, η οποία περιβάλλεται από ψηλούς τοίχους…». Ο κ. Πιτερός ταυτίζει λοιπόν την φυλακή του Κολοκοτρώνη με τα ερείπια ενός οικίσκου που υπάρχει στον Προμαχώνα του Μιλτιάδη, δίπλα στις φυλακές των βαρυποινιτών. Οι διαστάσεις του; Τρία εξήντα επί δυόμισι μέτρα. Για εκείνον που όργωνε την Πελοπόννησο με τα στρατεύματά του…
Ο αρχαιολόγος προτείνει, μαζί με την προστασία του ενετικού φρουρίου του Παλαμηδιού, να προωθηθούν κατά προτεραιότητα έργα συντήρησης των φυλακών του προμαχώνα του Μιλτιάδη και της αληθινής φυλακής του Κολοκοτρώνη, ως φόρο τιμής στη μνήμη των Αγωνιστών του ΄21.

Με πληροφορίες από την Ελευθεροτυπία και το Εθνος.

Θεόπετρα Καλαμπάκας: το αρχαιότερο τεχνικό έργο παγκοσμίως

Είκοσι τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, οι κάτοικοι ενός σπηλαίου προσπάθησαν να προστατευθούν από το ψύχος ή από τα άγρια ζώα, ή και τα δύο, κατασκευάζοντας έναν λιθοσωρό. Αυτό το τεχνικό έργο είναι, όπως όλα δείχνουν, το παλαιότερο στην Ελλάδα και ίσως στον κόσμο. Και βρίσκεται στο προϊστορικό σπήλαιο της Θεόπετρας, κοντά στην Καλαμπάκα.
Η χρονολόγηση του τεχνητού λιθοσωρού – τείχους, που περιορίζει την είσοδο του σπηλαίου κατά τα δύο τρίτα, έγινε με η μέθοδο της Οπτικής Φωταύγειας και απέδωσε μια μέση ηλικία 23.000 ετών. Η ηλικία συμπίπτει απόλυτα με την ψυχρότερη περίοδο της τελευταίας παγετώδους εποχής. Η χρονολόγηση πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο Αρχαιομετρίας του κέντρου «Δημόκριτος» από την ερευνητική ομάδα των Ν. Ζαχαριά, επίκουρο καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και του Δρ. Ι. Μπασιάκου, διευθυντή ερευνών του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος». Στο σπήλαιο πραγματοποιούνται ανασκαφές τα τελευταία 25 χρόνια, υπό τη διεύθυνση της Δρος Νίνας Κυπαρίσση – Αποστολίκα, Προϊσταμένης της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.
Ο λιθοσωρός είχε ανακαλυφθεί κατά την ανασκαφή του 2007, μελετήθηκε συστηματικά, και αναλύθηκε με όλες τις σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους. Κάτι που συμβαίνει συστηματικά με τα ευρήματα της συγκεκριμένης ανασκαφής, για την ερμηνεία των οποίων συνεργάζονται πολλοί επιστημονικοί κλάδοι, με πρωτοβουλία της κ. Κυπαρίσση.
Όπως σημειώνει η ίδια, το σπήλαιο της Θεόπετρας «έχει πολλές και διαφορετικές περιόδους χρήσης. Υπάρχει μια περίοδος της μέσης παλαιολιθικής, η οποία φτάνει τα 35000 χρόνια πριν από σήμερα, ενώ το τελευταίο όριο προς τα πίσω πιθανόν κυμαίνεται από 75 έως 100, 110 χιλιάδες χρόνια πριν. Σ’ αυτή την περίοδο φαίνεται πως είχε αρκετά καλό κλίμα. Υπάρχουν εκτεταμένες φωτιές, οι οποίες ήταν και για να μαγειρεύουν ενδεχομένως αλλά και για να στεγνώνουν το υγρό δάπεδο, γιατί μεγάλες ποσότητες νερού έμπαιναν από έξω.
Εχουμε εντατική χρήση, με πάρα πολλά λίθινα εργαλεία. Μετά το 35000 π.Χ. κλίμα σιγά- σιγά ψυχράνθηκε και έφτασε να είναι παγετώνας. Αυτό κράτησε περίπου μέχρι το 16000 πριν από σήμερα, αλλά γύρω στο 25000- 26000 υπήρξε μια βελτίωση. Τότε πάλι αυξήθηκε ο πληθυσμός μέσα στο σπήλαιο, άναψαν πολλές φωτιές η μία δίπλα στην άλλη και έχουμε βρει κατάλοιπα καμένων καρπών στις εστίες. Μετά από αυτό το διάλειμμα, γίνεται πάλι πολύ ψυχρό το κλίμα μέχρι το 16000. Κατόπιν, υπάρχει μια τρομερή άνθιση της ζωής. Βρίσκουμε πάρα πολλά λίθινα εργαλεία, οστά πολλά, που δείχνουν ότι οι άνθρωποι γύρισαν το κλίμα άλλαξε και άρχισαν να κάνουν και εξωτερικές δραστηριότητες. Τα εργαλεία άλλαξαν, έγιναν μικρότερα, πολύ καλύτερης ποιότητας. Αλλαξε ακόμα και η πανίδα».

Νέο Μουσείο Ακρόπολης: Ξεσκονίζοντας τα υπόγεια

Με δύο εκατομμύρια επισκέπτες, διπλάσιους από όσους δέχεται η ίδια η Ακρόπολη, φιλοδοξεί να κλείσει τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του το μουσείο του αρχαιολογικού χώρου. Το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, που εγκαινιάστηκε πέρσι στις 20 Ιουνίου, είχε 1,4 εκατ εισιτήρια το 2009 και άλλες 300.000 μέχρι σήμερα. Επομένως, ο στόχος του Δημήτρη Παντερμαλή και των συνεργατών του φαντάζει εφικτός. Και να φανταστεί κανείς ότι το μουσείο πολεμήθηκε όσο κανένα και τίποτα στη χώρα μας…
Εκατόν εννέα μηνύσεις, αναφορές, και προσφυγές σε διοικητικά δικαστήρια και στο Συμβούλιο της Επικρατείας για δήθεν καταστροφή αρχαιοτήτων έγιναν όσο το μουσείο χτιζόταν, όπως θυμόταν προχθές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο η Λίνα Μενδώνη. «Όταν διαλύθηκαν τα διπλανά αρχαία λόγω ανασκαφών μετρό, κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε» είπε, αναφερόμενη στις ανασκαφές που έγιναν κατά τη δεκαετία του ’90.
Τα στόματα όλα έκλεισαν, πάντως, και οι αντιδράσεις έπαψαν, όταν ολοκληρώθηκε το μουσείο και τέσσερα στρέμματα από την συνοικία που έζησε επί 13 και περισσότερους αιώνες κάτω από τη σκιά της Ακρόπολης, προστατεύονται υποδειγματικά. Στο ΚΑΣ συζητήθηκε η πρώτη φάση της μελέτης, που προβλέπει τη συντήρηση των καταλοίπων και θα ακολουθήσει δεύτερη, με σκοπό να δημιουργηθούν διαδρομές μέσα στην ανασκαφή και να οργανωθεί έκθεση με τα ευρήματα, που είναι ιδιαίτερα σημαντικά. «Στους επάνω ορόφους ο επισκέπτης βλέπει τα αριστουργήματα των κλασικών χρόνων, κάτω θα βλέπει την πολύ σημαντική καθημερινότητα» είπε ο κ. Παντερμαλής.
Η Σταματία Ελευθεράτου, επικεφαλής των επίπονων και επίμοχθων ερευνών στο οικόπεδο Μακρυγιάννη, σημείωσε πως οι συμπληρώσεις που θα γίνουν είναι ελάχιστες. Ακολουθούμε τη γενική αρχή του μουσείου, που είναι ότι η αυθεντικότητα πρέπει να θίγεται όσο το δυνατόν λιγότερο.»
Η ανασκαφή λοιπόν θα αποτελεί «τεράστιο αρχαιολογικό έκθεμα». Θα παρουσιάζεται μια συνοικία των Αθηνών που κατοικήθηκε από τα νεολιθικά χρόνια, αλλά είχε οργανωμένο οικισμό από τον 5ο αιώνα π.Χ. έως τον 8ο αιώνα μ.Χ. Η κ. Μενδώνη υπενθύμισε πως αυτός είναι ο μοναδικός χώρος στην πρωτεύουσα όπου έχουμε επάλληλες φάσεις μιας γειτονιάς στα συγκεκριμένα χρόνια. «Να, λοιπόν, τι κέρδισε η Ιστορία και η Αρχαιολογία της πόλης από αυτή την ανασκαφή.»
Ο Σαντιάγο Καλατράβα είχε πει στον κ. Παντερμαλή πως τα αρχαία που αποδομήθηκαν λόγω μετρό θα μπορούσαν να υποδηλωθούν στην ταράτσα του σταθμού με χλόη. Η πρόταση βελτιώθηκε ως εξής: ένας πράσινος χλοοτάπητας θα υποδηλώνει το έδαφος και μεταλλικά πλέγματα τα περιγράμματα στα κτήρια που αποξηλώθηκαν. Ο Μ. Κορρές επαίνεσε τους μελετητές με τους χαρακτηρισμούς «καταπληκτική, θαυμάσια, πρωτότυπη» για την εργασία τους, που εγκρίθηκε ομόφωνα.
Επόμενο βήμα, η περιοδική έκθεση για τον Περικλή, η οποία θα οργανωθεί τους επόμενους μήνες.

****Δεν θα σταματήσει να μας εκπλήσσει αυτό το κράτος, όμως. Την πρώτη μέρα που λειτούργησε το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, τον περασμένο Ιούνιο, δέχθηκε την επίσκεψη- ποιανού νομίζετε; Του ΣΔΟΕ!. Τι πήγε να κάνει εκεί η Δίωξη Οικονομικού Εγκλήματος; Να ελέγξει τις καφετέριες και πόσο δίνουν τον- όντως πολύ φθηνό- καφέ; Να δει αν κόβουν παραστατικά; Να διαπιστώσει αν τηρούνται βιβλία;
Καλώς, θα σας πω, τα έκανε όλα αυτά. Στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, όπου ανθεί το παραεμπόριο, τι έκανε όμως; Απλή μεταβολή και έφυγε;

****Ένα Προεδρικό Διάταγμα που θα παίζει τον ρόλο οργανογράμματος αναμένει το Μουσείο. Όλο συντάσσεται και όλο δεν είναι έτοιμο. Αλλά πώς να τρέξουν οι διαδικασίες όταν πριν από λίγους μήνες που ενεργοποιήθηκε ξανά η επιτροπή, αποκαλύφθηκε ότι το προηγούμενο σχέδιο είχε… χαθεί;

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Ερως χωρίς ρεπό

«Κραταιά ως Θάνατος αγάπη» έγραφε ο (άγνωστος) ποιητής του Ασματος Ασμάτων. Και κραταιά ως Ζωή. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα αντίθετα (ή μήπως συμπληρωματικά;) κινείται η έκθεση «Ερως:
από την Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη αρχαιότητα» που θα λειτουργεί μέχρι τις 11 Απριλίου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Μια ακόμη παραγωγή (υπερπαραγωγή ας την πούμε καλύτερα) του μουσείου που μάς έχει συνηθίσει σε πολύ ενδιαφέρουσες εκθέσεις, ειδικά τα τελευταία χρόνια.
Τριάντα πέντε χιλιάδες επισκέπτες είχε μέχρι σήμερα η έκθεση, που λειτουργεί από τον περασμένο Δεκέμβριο. Είναι τέτοια η επιτυχία της, ώστε το Μουσείο θα ανοίγει κατ’ εξαίρεσιν τις Τρίτες (δηλαδή 16, 23, 30 Μαρτίου και 6 Απριλίου) ενώ εκείνες τις ημέρες είναι κλειστό. Και μάλιστα, στις 11πμ και στις 2μμ θα πραγματοποιούνται δωρεάν ξεναγήσεις για το κοινό.
Η έκθεση ήταν η τελευταία ιδέα που είχε γοητεύσει την αείμνηστη Ντόλη Γουλανδρή, αλλά δεν πρόλαβε να τη δει πραγματωμένη. Οπως λέει ο διευθυντής του Μουσείου καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης, το πένθος που σκόρπισε η «αναχώρησή» της δεν επέτρεψε να γίνει πρόπερσι. Εγινε μέσα σε δύσκολη περίοδο, ακριβώς επειδή στη μαυρίλα των καιρών είναι ωραίο να αντιτάσσεις «μια νότα δροσιάς και αισιοδοξίας».
«Οχι, δεν βλέπουμε τον έρωτα μέσα απ’ την κλειδαρότρυπα» έχει δηλώσει ο Ν. Σταμπολίδης. «Ναι, έχουμε και αρχαία έργα τέχνης που θα τα λέγαμε ‘απαγορευμένα’. Ωστόσο, δεν μας αρέσει ούτε το απαγορεύεται στους κάτω των 18 ετών ούτε και το επιτρέπεται στους άνω των 18. Στον δεύτερο όροφο, όπου εκθέτουμε τη σχετική ενότητα, έχουμε την επιγραφή: επιτρέπεται σε νέους άνω των 16 ετών, με συνοδό (δάσκαλο ή καθηγητή)».
Μικροί, αεικίνητοι, φτερωτοί, παιχνιδιάρηδες Ερωτες, γεμίζουν το Μουσείο. Ερωτοτροπούν μεταξύ τους, κοιμούνται στην αγκαλιά της Αφροδίτης με τον δίδυμο αδερφό τους Ιμερο, φλερτάρουν νέους, παιδιά, παλεύουν με τον Αντέρωτα. Διάσημοι έρωτες, όπως του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, όμοιοι έρωτες (εταίρες με εταίρες, νέοι με νέους), σκηνές συμποσίων, παρουσιάζονται στις εννέα ενότητες. Ο φιλοσοφικός έρωτας, δεν λείπει, όπως και ο αγοραίος, ή ο βουκολικός- ζωώδης. Επίσης, υπάρχουν φαλλικά σύμβολα, κάποια από τα οποία φέρουν την επιγραφή «βωμός πάντων θεών», κοσμήματα, κατάδεσμοι (αρχαίες κατάρες) κ.α.
«Θελήσαμε να δείξουμε πώς είναι ο Ερωτας τον 8ο αιώνα π.Χ. και πώς με εξάρσεις και βαθύνσεις, φτάνει μέχρι την ύστερη αρχαιότητα» έχει σημειώσει ο κ. Σταμπολίδης. Ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μια αντιπαράσταση με αυτό που συμβαίνει σήμερα, να διαπιστώνει πως εκείνη η θαυμαστή ισορροπία δεν υπάρχει. Το σώμα σήμερα είναι εμπορεύσιμο, δεν έχει την ερωτική και ηθική υπόσταση του τότε».
Είκοσι επτά ελληνικά μουσεία έχουν δώσει εκθέματα. Ανάμεσά τους, το Εθνικό Αρχαιολογικό, το Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης, το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς, το Μουσείο Κανελοπούλου, τα Μουσεία Κεραμεικού, Καβάλας, Δήλου, μουσεία των Δωδεκανήσων κ.α. Από το εξωτερικό, δάνεισαν έργα τους το Λούβρο, το Μουσείο του Βατικανό και μουσεία της Ιταλίας και της Σικελίας. Πλούσιο είναι επίσης το υλικό που ήρθεαπό την Κύπρο.



Η ταυτότητα της έκθεσης

270 εκθέματα από 45 αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας και της Γαλλίας. Ανάμεσά τους το περίφημο αντίγραφο Ερωτα του Λυσίππου, το οποίο ήρθε από το Λούβρο.




Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Μέγαρο Σταθάτου
Βασ. Σοφίας και Ηροδότου 1

Ώρες λειτουργίας
Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο 10:00-17:00. Πέμπτη 10:00-20:00. Κυριακή 11:00-17:00

Πληροφορίες
Τηλ.: 210 7228321-3

Δικτυακός τόπος: www.cycladic.gr

Συνεχίζονται:

Οι δωρεάν ξεναγήσεις για το κοινό (με το εισιτήριο του μουσείου): κάθε Τρίτη στις 11.00 & 14.00, κάθε Πέμπτη στις 18.00 και το Σαββατοκύριακο στις 13.00 & 15.00.
οι εκπαιδευτικές ξεναγήσεις για τα σχολεία,
τα προγράμματα για παιδιά τα Σαββατοκύριακα,
και οι σειρές διαλέξεων για ενήλικες που πλαισιώνουν την έκθεση:

*Από το Α έως το Ω: Αφηγήσεις για τον Έρωτα μέσα από την Τέχνη’ με την Κατερίνα Ζαχαροπούλου (11.03 – 29.04.2010)
*O έρωτας κι εμείς. Ο έρωτας δεν έρχεται τυχαία’ με την Κατερίνα Μαγγανά
(16 και 23.03.2010)


Την έκθεση έχουν επιμεληθεί ο Νικόλαος Σταμπολίδης και ο αρχαιολόγος Γιώργος Τασούλας.

Ελαφηβολιών- ο μήνας του Διονύσου και της Αρτέμιδας

Καλό μήνα θα λέγαμε αν ζούσαμε στην αρχαία Αθήνα, οπότε και οι μήνες άρχιζαν περίπου στα μισά του δικού μας ημερολογίου. Χθες- σήμερα- αύριο, πέντε μέρες συν πλην, άρχιζε ο ένατος αττικός μήνας, ο Ελαφηβολιών. Η ονομασία του οφείλεται στα Ελαφηβόλια, γιορτή αφιερωμένη στην θεά του κυνηγιού Αρτέμιδα Ελαφηβόλο. Προς τιμήν της οι παλιότεροι θυσίαζαν ελάφια. Αργότερα το έθιμο αντικαταστάθηκε με προσφορά γλυκισμάτων από σιτάλευρο, μέλι και σουσάμι, που τους έδιναν σχήμα ελαφιού. Πολτός από αλεύρι κριθαριού με γάλα, η λεγόμενη γαλαξία, προσφερόταν στα Γαλάξια, γιορτή του ίδιου μήνα προς τιμήν της Μητέρας των θεών.
Πριν από λίγο καιρό, το Επιγραφικό Μουσείο (Τοσίτσα 1) είχε οργανώσει μια ωραία γιορτή στη γειτονιά του- τα Εξάρχεια- και κερνούσε πολύ ωραία γλυκίσματα σαν αυτά. Μαζί, μοίραζε και το ημερολόγιό του, από το οποίο σήμερα αντιγράφουμε το σχετικό κείμενο για τον Ελαφηβολιώνα, ένα κείμενο που υπογράφεται από την διευθύντρια του Μουσείου Μαρία Λαγογιάννη Γεργακαράκου.
Στο διάστημα 8-13 του Ελαφηβολιώνος γιορτάζονταν τα εν άστει ή μεγάλα Δονύσια προς τιμήν του Διονύσου Ελευθερέως (από το δήμο των Ελευθερών, στα σύνορα Αττικής- Βοιωτίας) σημειώνει η κ. Λαγογιάννη. Στην εξελιγμένη τους μορφή τα εν άστει Διονύσια παραδίδονται ως μια λαμπρη γιορτή, που συνδύαζε το λατρευτικό τελετουργικό των αρχαιοτέρων κατ’ αγρούς Διονυσίων με τους δραματικούς αγώνες.
Το πρόγραμμα ξεκινούσε με την αναπαράσταση της εισαγωγής του λατρευτικού ξοάνου του Διονύσου από το δήμο των Ελευθερών στην Αθήνα. Μία ημέρα πριν τη γιορτή μεταφερόταν σε ένα μικρό ναό στην περιοχή της Ακαδημίας. Το επόμενο βράδυ μια πομπή με πυρσούς επέστρεφε το ξόανο στο ιερό του, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, στην περιοχή όπου βρίσκεται και το διονυσιακό θέατρο. Η 8η μέρα λειτουργούσε και ως προκαταρκτική των δραματικών αγώνων, με την παρουσίαση των ποιητών και των ηθοποιών στο κοινό (προάγων).
Το πρωί της 9ης Ελαφηβολιώνος οι Αθηναίοι παρακολουθούσαν τη μεγάλη πομπή, που κατέληγε στο ναό του Διονύσου. Ακολουθούσε ο κύκλιος λατρευτικός χορός από αγόρια και άνδρες, που έψαλλαν προς τιμήν του Διονύσου τον διθύραμβο. Το πρόγραμμα της ημέρας τελείωνε με τον κώμο, την εύθυμη δηλαδή παρέλαση των πανηγυριστών κατά το πρότυπο των κατ’ αγρούς Διονυσίων.
Οι επόμενες μέρες ήταν αφιερωμένες στους δραματικούς αγώνες, η 10η στην κωμωδία και οι τρεις τελευταίες στην τραγωδία.

Υ.Γ. Θυμίζω ότι ο Βρούτος σκότωσε τον Καίσαρα περί τας Μαρτίου ειδούς, δηλαδή περίπου στα μέσα του μήνα.