Ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Ιθάκη

Καπνόν αναθρώσκοντα έψαχνε με λαχτάρα να δει ο Οδυσσέας από το σπίτι του στην Ιθάκη. Σήμερα, δυστυχώς, όμως, ο επισκέπτης του νησιού, όπως και ο μόνιμος κάτοικος άλλωστε, δεν θα βρει ούτε καπνόν αναθρώσκοντα από τον ομηρικό ήρωα. Κι έτσι, φεύγουν όλοι από το Μουσείο στο Βαθύ και… φασκελώνουν.

Μάλιστα, φασκελώνουν, σύμφωνα με τα όσα είπε ο έφορος Ανδρέας Σωτηρίου, από τη ΛΕ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων προχθές, στο Συμβούλιο Μουσείων. Διότι, δεν βρίσκουν τίποτα εκεί μέσα για τον πολυμήχανο. Και ναι μεν δεν υπάρχουν ευρήματα από ανασκαφές, αλλά υπάρχουν άλλοι τρόποι για να καλυφθεί αυτό το κενό.

Η ΛΕ Εφορεία Αρχαιοτήτων θεώρησε πως το καλύτερο θα ήταν να αφιερωθεί μια αίθουσα στον Οδυσσέα, και να εκτεθούν εκεί ελάχιστα αυθεντικά αρχαία και αντιγραφές ή αναπαραστάσεις πινάκων και χαρακτικών, αλλά και εκμαγεία αρχαιοτήτων. Το Συμβούλιο πλειοδότησε, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι καλό θα ήταν μέχρι και όλο το μουσείο να κινείται γύρω από την ιδέα Η Ιθάκη, η πόλη του Οδυσσέα, αλλά εξέφρασε διαφωνίες ως προς τη συγκεκριμένη σύλληψη της αίθουσας.

Η χρήση κάθετων επιφανειών, που δίνουν την αίσθηση πλοίου, με το βαθύ γαλάζιο να απλώνεται τριγύρω, είναι ένα στοιχείο που όπως όλα δείχνουν θα κρατηθεί. Ισως επίσης χρησιμοποιηθούν δύο αυθεντικά αρχαία νομίσματα που αναπαριστούν τον Οδυσσέα και μια προτομή ύψους μόλις πέντε εκατοστών η οποία αποδίδεται σε αυτόν- αν και εδώ οι γνώμες διχάζονται. Όμως, από εκεί και πέρα, το υλικό θα είναι κυρίως ψηφιακό.

Η «Οδύσσεια» είναι ίσως το ωραιότερο παραμύθι του κόσμου και αυτό ζήτησε το Συμβούλιο Μουσείων να υπομνησθεί. Με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και ενός ευφάνταστου «σεναρίου» να μαγευτεί ο επισκέπτης και να «γνωριστεί» με τον μυθικό ήρωα. Ο Ομηρος, ο Καβάφης και πολλοί ακόμη παγκόσμιοι ποιητές ανάμεσά τους, θα καταθέσουν τον δικό τους «λόγο» στο εγχείρημα αυτό, που πρέπει να είναι «πολύ ζωντανό», όπως είπε ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς. Βίντεο, εικόνες, φωτογραφίες, πίνακες, ακόμη και γραμματόσημα θα χρησιμοποιηθούν με αυτό τον πρωτότυπο τρόπο.

Όλα αυτά βέβαια στο μέλλον, αφού για να γίνει οτιδήποτε πρέπει πρώτα να επεκταθεί το μουσείο, και να ανευρεθούν περί τα τρία εκατομμύρια ευρώ. Τεράστιο ποσό, σύμφωνα με την Αγγελική Κοτταρίδη, αν και ο έφορος αντέτεινε πως στα Επτάνησα όλες οι τιμές είναι κατά πολύ ανεβασμένες από την κεντρική Ελλάδα. Βεβαίως, πάντοτε υπάρχει η ελπίδα ένταξης στο ΕΣΠΑ, οπότε και το θέμα θα λυθεί.

Το σημαντικό είναι ότι το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού αρχίζει να κατανοεί πως τα μικρά, «πληκτικά, επαρχιακά μουσεία» δεν αρκούν για να προσελκυσθεί το κοινό. Πρέπει να εφαρμοστούν πρωτοπόρες ιδέες, ώστε να υπάρχει κάποια ελπίδα. Το Μουσείο Ιθάκης έχει κάθε χρόνο περί τους οκτώ με δέκα χιλιάδες επισκέπτες. Αν καταφέρει να τους πολλαπλασιάσει, τότε είναι που πρέπει να γλυτώσει πάση θυσία… τα φάσκελα!

Με πληροφορίες από την εφημερίδα Εθνος

Σχέδιο "Καλλικράτης" και για τα μουσεία

Δύο μήνες πέρασαν από την ημέρα που το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού παραδέχτηκε το πρόβλημα που έχει με τα μουσεία. Το προσωπικό δεν επαρκεί όχι για να επεκτείνει το ωράριο λειτουργίας του ώς το απόγευμα (ειδικά τώρα που αρχίζει η τουριστική περίοδος), αλλά ούτε για να μένουν ανοιχτά τα μουσεία ώς τις 3 μ. μ. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και αυτό του Βυζαντινού Πολιτισμού ο επισκέπτης μπορεί επιτέλους να δει κανονικά τις μόνιμες συλλογές, αλλά σε κάποια άλλα συμβαίνει το αντίθετο.

Πολλά μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι υπολειτουργούν, επιβαρύνοντας το τραυματισμένο ελληνικό προφίλ. Ομως η κρίση, η έλλειψη χρημάτων, οι κινήσεις του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού να κλείσει τις βασικές τρύπες, δείχνουν πως δεν θα δούμε σύντομα δραστικές αλλαγές. Για έναν τουλάχιστον χρόνο θα ζήσουμε μια μεταβατική περίοδο. Οχι ανόρθωσης αλλά επιβίωσης των μουσείων της χώρας. Ενα διάστημα ασφαλείας μέχρι να βγούμε από την κρίση, αναθεωρώντας στο μεταξύ πολλά από όσα θεωρούσαμε δεδομένα.

Η γ. γ. του ΥΠΠΟΤ δεν κρύβεται πίσω από το δάχτυλό της. Το επόμενο διάστημα θα είναι δύσκολο. Ολοι γνωρίζουν ότι θα έχουμε απώλειες και στον τουρισμό μας. «Πρέπει να μπούμε σε μια λογική “Καλλικράτη μουσείων” προτείνει η κ. Λίνα Μενδώνη. «Δεν εννοώ να κλείσουν μουσεία, αλλά να γίνουν κοινές δράσεις μουσείων». Το επίπεδο που βλέπει είναι τριπλό: εκδηλώσεις, εισιτήρια και προβολή.

Οι δείκτες στο κόκκινο

Στους Δελφούς, επισκέπτες γκρίνιαζαν πριν από λίγες ημέρες επειδή το μουσείο μένει κλειστό μετά τις 3 το μεσημέρι, όταν ο αρχαιολογικός χώρος μένει ανοιχτός ώς τις 7 το απόγευμα. Στην Αθήνα αίθουσες μεγάλων μουσείων όπως του Εθνικού Αρχαιολογικού, του Νομισματικού κυρίως όμως του Βυζαντινού Μουσείου έμειναν κλειστές για το κοινό ή ανοιγόκλειναν.

Κι ενώ δεν μπορούμε να κάνουμε κουμάντο στα υπάρχοντα, αφού δεν υπάρχουν ούτε χρήματα ούτε προσωπικό, ενώ το ΥΠΠΟΤ έχει περικόψει άλλο ένα ποσοστό 10% από τον ήδη «πετσοκομμένο» προϋπολογισμό του, εκκρεμούν οι μελέτες οκτώ καινούργιων μουσείων στην περιφέρεια με κόστος 66 εκατ. ευρώ. Μελέτες για τα μουσεία Αλεξανδρούπολης, Χανίων, Πολυκεντρικό Αιγών, αρχαιολογικό Μουσείο Μεγαλόπολης, Μεσσαράς, διεκδικούν χρήματα από το ΕΣΠΑ όπως και η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός των παλιών μουσείων της Θήρας, του Μουσείου Πολυγύρου και Αγ. Νικολάου Κρήτης.

Χρειάζεται πράγματι να αβγατίσουμε τον κατάλογο των μουσείων της χώρας με καινούργια όταν οι δείκτες επισκεψιμότητας έχουν χτυπήσει κόκκινο στα υπόλοιπα; «Θα εξετάσουμε τις ανάγκες» απαντούν στο υπουργείο, όμως τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος. Αν σταθούμε στον Νοέμβριο του 2009 και του 2008 θα δούμε πως πολλά απ’ αυτά -μάλιστα δημοφιλή μουσεία- έχουν πάρει την κάτω βόλτα. Της Ολυμπίας εμφανίζει 89,2% πτώση, εν αντιθέσει με τον αρχαιολογικό χώρο στον οποίο παρατηρείται αύξηση 171,3%. Συνολικά τα μουσεία τη συγκεκριμένη περίοδο εμφανίζουν πτώση 20,5% και 36,5% οι εισπράξεις τους. Οι επισκέπτες μειώνονται, ο αριθμός των μουσείων ωστόσο αυξάνεται. Από το 2006 στην Ελλάδα είχαμε 19 καινούργια μουσεία και 24 επανεκθέσεις. Τι φταίει για την μείωση των εισιτηρίων;

Δυστυχώς χρόνια τώρα, κανείς δεν εξέτασε σοβαρά τη χρησιμότητα και την ανταποδοτικότητα των νέων χώρων που φτιάχνονται χωρίς κανένα στρατηγικό σχεδιασμό. Ολοι γνωρίζουν τις πιέσεις της τοπικής κοινωνίας και των βουλευτών για ένα δικό τους μουσείο. Οσο όμως το πρόβλημα αναπαράγεται, τόσο επιβεβαιώνεται ότι τα περισσότερα μουσεία δεν είναι βιώσιμα.

Στο μεταξύ, οι διευθυντές τους σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Δεν είναι μόνο ότι δεν περισσεύουν χρήματα, αλλά ότι λιγοστεύουν και οι χορηγοί. Οσοι θέλουν πραγματικά να βοηθήσουν δεν δίνουν τα χρήματα στο Γραφείο Χορηγιών αλλά στον Σύλλογο Φίλων του μουσείου ή πληρώνουν απευθείας τα τιμολόγια για μια έκθεση ή την έκδοση ενός ημερολογίου.

Διεθνές φαινόμενο

Το πρόβλημα πάντως δεν είναι ελληνικό. «Ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής των μουσείων είναι οι εναλλακτικοί τρόποι αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου. Υπάρχει η διασκέδαση στο σπίτι, η αύξηση των χώρων με κήπο, τα γυμναστήρια, το φαγητό έξω, τα ψώνια. Αυτή τη στιγμή τα ψώνια είναι η δεύτερη δημοφιλέστερη ενασχόληση κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου, με πρώτη την τηλεόραση. Στη Βρετανία εμπορικά κέντρα όπως το Bluewater Park στο Κεντ ή το Trafford Park στο Μάντσεστερ προσελκύουν 30-35 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο, περισσότερους από τους επισκέπτες όλων των μουσείων μαζί», υπογραμμίζει ο δάσκαλος της μουσειολογίας Γκράχαμ Μπλακ στο βιβλίο του «Το ελκυστικό μουσείο» (εκδ. Πολιτιστικό Iδρυμα Τραπέζης Πειραιώς).

Δεν είναι ο μόνος που μιλάει για έναν «σύγχρονο καταναλωτή». «Πρέπει», υποστηρίζει ο κ. Μπλακ, «τα μουσεία να γίνουν για τον δυνητικό επισκέπτη τουλάχιστον εξίσου ελκυστικά όσο και τα ψώνια ή ο απογευματινός καφές».

Δίκτυα συνεργασίας κατά περιφέρεια

«Η ιδέα του “Καλλικράτη μουσείων” στηρίζεται στη συνεργασία και τις κοινές δράσεις», λέει η κ. Λ. Μενδώνη. «Η ισχύς εν τη ενώσει. Το έδειξε και η προσπάθεια των πέντε μουσείων της Θεσσαλονίκης. Αν δημιουργηθεί μάλιστα το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα κινούνται, θα βοηθηθούν ακόμη περισσότερο. Προπαγανδίζει το ένα το άλλο. Διοργανώνοντας μια έκθεση σπονδυλωτή έχουν επισκέπτες, μοιράζονται τα κοινά έξοδα (όπως τα ασφάλιστρα) και προβάλλονται μαζί. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση ίσως μας οδηγήσει σε θετικές πρωτοβουλίες και ιδέες που μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα σωστές. Η ιδέα να δημιουργηθούν δίκτυα μουσείων κατά περιφέρεια θα βοηθήσει να φέρουμε περισσότερο κόσμο στα μουσεία και τα ίδια να έχουν οικονομικά οφέλη. Τα κοινά εισιτήρια είναι ακόμη ένας στόχος. Να αγοράζει για παράδειγμα ένα ο επισκέπτης για το Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης και με το ίδιο εισιτήριο και επιπλέον μισό ευρώ να του δίνεται η ευκαιρία να επισκεφθεί ακόμη δύο αρχαιολογικούς χώρους. Μπορεί επίσης να υπάρχει δικτύωση στις εκδηλώσεις. Με κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο θα μπορούσε κάποιος να δει λ. χ. μια παράσταση του ΚΘΒΕ και την επομένη το πρωί, με το ίδιο εισιτήριο να απολαύσει μια επίσκεψη στο μουσείο. Αρκεί να βρούμε τα ποσοστά που θα παίρνει το θέατρο και το ΤΑΠΑ. Η συνεργασία θα είναι και σε επίπεδο προβολής που επίσης θα αποδώσει».
Από την Εφημερίδα Καθημερινή της Κυριακής. Το άρθρο είναι της Γιώτας Συκκά

Το ανάκτορο του Φιλίππου στο ΕΣΠΑ

Επτά εκατομμύρια ευρώ για μια από τις σημαντικότερες πολιτιστικές παρεμβάσεις στην Κεντρική Μακεδονία, στην Τέταρτη Προγραμματική Περίοδο 2007 - 2013, διατίθενται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κεντρικής Μακεδονίας (ΕΣΠΑ), για την τρίτη φάση της ανάδειξης του χώρου της Βεργίνας. Η γενική γραμματέας της Περιφέρειας, Μαρία Λιονή, υπέγραψε την ένταξη του έργου «Ανάπλαση - Ανάδειξη της Βασιλικής Νεκρόπολης και του Ανακτόρου των Αιγών».
Το έργο θεωρείται από τους αρχαιολόγους ως μια από τις σπουδαιότερες και αναγκαίες παρεμβάσεις στον ιστορικό χώρο, που συγκεντρώνει, μάλιστα, και μεγάλο αριθμό επισκεπτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στους βασιλικούς τάφους έχουμε κάθε χρόνο περισσότερες από 200.000 εισιτήρια, και μάλιστα χωρίς καμιά ιδιαίτερη διαφήμιση. Όπως έχει πει η υπεύθυνη αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη, ούτε καν στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης υπάρχει μια πινακίδα που να προτρέπει τον επισκέπτη να πάει εκεί.
Οι παρεμβάσεις στη Βεργίνα, που αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα ιστορικά μνημεία της χώρας μας, θα προχωρήσουν με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση και συγκεκριμένα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και από εθνικούς πόρους. Στο πλαίσιο των εργασιών που προβλέπονται να γίνουν θα πραγματοποιηθεί συντήρηση και ανάταξη μεγάλου τμήματος του Ανακτόρου των Αιγών, ενώ παράλληλα προβλέφθηκε και η ανάδειξη της Βασιλικής Νεκρόπολης. Θα πραγματοποιηθεί αποψίλωση, καθαρισμός, αποχωμάτωση, τεκμηρίωση και ανάδειξη του μνημείου, με τοποθέτηση εποπτικού υλικού των ταφικών συστάδων Γ, Δ και Ε, οι οποίες βρίσκονται κατά μήκος του πεζόδρομου που συνδέει το Μουσείο των Βασιλικών Τάφων με το Ανάκτορο, διερχόμενος μέσα από τη Βασιλική Νεκρόπολη των Αιγών. Στόχος είναι η ολοκλήρωση των επεμβάσεων μέχρι το τέλος της Τέταρτης Προγραμματικής Περιόδου

Οι εργασίες στο Ανάκτορο περιλαμβάνουν συμπληρώσεις σε τοιχοποιίες και υποθεμελιώσεις, τακτοποίηση των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών της κεντρικής αυλής και του βόρειου εξωτερικού διαδρόμου, αποκάλυψη ολόκληρου του δυτικού περιστυλίου και των χώρων που το περιβάλλουν, σειρά τεκμηριώσεων, καθαρισμών και συντηρήσεων σε ψηφιδωτά, όπως της «Αρπαγής της Ευρώπης». Υπενθυμίζουμε ότι εκτεταμένες εργασίες έχουν ήδη γίνει και στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ.
Οι εργασίες στη Βασιλική Νεκρόπολη εκτός των άλλων περιλαμβάνουν αποψιλώσεις, καθαρισμούς, αποχωματώσεις, δίκτυο πυρόσβεσης, ύδρευσης και άρδευσης, έργα πρασίνου, συντηρήσεις 1.500 κινητών ευρημάτων, συντηρήσεις δαπέδων (ψηφιδωτά, μαρμαροθετήματα, βοτσαλωτά).

Με πληροφορίες από τις εφημερίδες Αγγελιοφόρος και Μακεδονία.

Cherchez la X-femme ή της αρχαίας γυναίκας η καρδιά είναι μια άβυσσος

Από πολλά μπορείς να αναγνωρίσεις μια γυναίκα, αλλά ότι ένα οστό δακτύλου μπορεί να δώσει γενετικό αποτύπωμα, αυτό δεν θα το πίστευε κανείς μέχρι πρότινος. Αλλά οι αρχαιολόγοι και παλαιοανθρωπολόγοι που εντόπισαν ένα απολιθωμένο δακτυλικό οστό σε σπήλαιο της Σιβηρίας, διαπίστωσαν ότι ανήκει σε ένα ξεχωριστό και άγνωστο μέχρι τώρα ανθρώπινο είδος.
Πρόκειται για την «Χ - Woman» («Γυναίκα - Χ») που έζησε στην προϊστορική περίοδο πριν από 30.000 έως 50.000 χρόνια.
Με αυτήν την ανακάλυψη θα πρέπει να ξαναγραφεί η ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπου, διατείνονται οι ερευνητές, προσθέτοντας ότι το εύρημα θα μπορούσε επίσης να αποδείξει πως το ανθρώπινο είδος μετανάστευσε από την Αφρική στον υπόλοιπο πλανήτη πριν από περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια.
Οι επιστήμονες αποκωδικοποίησαν το γενετικό υλικού του οστού της «Γυναίκας - Χ», το συνέκριναν με το DNA ανθρώπων της εποχής του Νεάτερνταλ, σύγχρονων ανθρώπων και πιθήκων και διαπίστωσαν ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτά τα είδη.
«Το DNA της «Γυναίκας - Χ» ήταν μία έκπληξη. Αν και είχε αρκετές ομοιότητες με τα μέχρι τώρα γνωστά είδη του ανθρώπου, έφερε πολλές διαφορές με τους σύγχρονους ανθρώπους και τους Νεάντερταλ», υποστηρίζει ο Γιοχάνες Κράουζε από το Ινστιτούτο Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck στη Λειψία της Γερμανίας, ο οποίος πρώτος έβαλε στο μικροσκόπιο το DNA της «Γυναίκας - Χ».
Οι ίδιοι εκτιμούν ότι το οστό αποδεικνύει ότι η «X - Woman» ήταν νεότερη από τον Homo Erectus, τον πρόγονο του ανθρώπου που έζησε στην Αφρική πριν από 1.900.000 χρόνια. Είναι όμως παλαιότερη από τον άνθρωπο της Χαϊδελβέργης (Homo Haidelbergensis). Πιθανότατα πρόκειται για ένα τρίτο είδος ανθρώπου που ζούσε παράλληλα με τους ανθρώπους του Νεάτερνταλ και τους σύγχρονους ανθρώπους στη Σιβηρία πριν από 30.000-50.000 χρόνια. Όμως, το DNA δεν δείχνει να υπήρχε κάποια επαφή ή διάδραση ανάμεσα στα τρία είδη. Φαίνεται πως ζούσαν ξεχωριστά, δεν έκαναν επιμειξίες μεταξύ τους, αν και είναι πιθανόν να είχαν επαφές κοινωνικού τύπου.
Το μικροσκοπικό κομμάτι του οστού από το πέμπτο δάκτυλο της «X - Woman» ανακαλύφθηκε το 2008 από ομάδα αρχαιολόγων που εργαζόταν στο σπήλαιο Ντεσίνοβα των βουνών Αλτάι της Σιβηρίας. Εκτοτε οι επιστήμονες ερευνούν τη χρονολογική και γενεαλογική ταυτότητα του οστού.

Βεβαίως, δεν συμφωνούν όλοι ότι ίσως και να βρήκαμε ένα νέο είδος. Πρέπει να γίνουν πολλές αναλύσεις ακόμη, λένε ερωτηθέντες που δεν μετείχαν στις έρευνες. Μια μικρή λεπτομέρεια, ωστόσο, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα: στα υποκείμενα στρώματα εδάφους βρέθηκε ένα βραχιόλι και άλλα κοσμήματα. Φαίνεται πως όποια κι αν ήταν η X- woman ήταν, οπωσδήποτε, κοκέτα…

Με πληροφορίες από Εθνος και BBC.

Η φυλακή του Κολοκοτρώνη ήταν αλλού

Στο Παλαμήδι, αλλά όχι στη γνωστή μέχρι σήμερα ως «φυλακή του Κολοκοτρώνη» ήταν έγκλειστος ο «γέρος του Μωριά». Η φοβερή φυλακή του δεν ήταν το σκοτεινό μπουντρούμι στο οποίο μπαίνεις σκυμμένος από μια πόρτα η οποία μόλις ξεπερνά το ένα μέτρο. Αυτό αποτελεί προϊόν ιστορικής πλάνης και λαϊκών δοξασιών κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Το κτήριο της φυλακής του βρίσκεται στον προμαχώνα του Μιλτιάδη και είναι μικρό, ισόγειο, με παράθυρο.
Η ταύτιση βασίζεται σε επιστολή αυτόπτη μάρτυρα της εποχής, όπως έχει συμπεράνει ο αρχαιολόγος Χρήστος Πιτερός, από τη Δ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αργολίδας.
Η ταύτιση της φυλακής όπου ο Κολοκοτρώνης έζησε ως βαρυποινίτης, καθώς είχε καταδικαστεί σε θάνατο από το καθεστώς αντιβασιλείας του Οθωνα, (26 Μαΐου του 1834) έγινε από τον κ. Πιτερό με βάση μελέτη της Ρεγγίνας- Κουάκ Μανουσάκη. Μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό του Δήμου Ναυπλίου, «Ναυπλιακά ανάλεκτα».
Ο Κολοκοτρώνης δεν έχει κάνει πλήρη περιγραφή της φυλακής στα απομνημονεύματά του. Εχει μονάχα μια συνοπτική αναφορά για τον χώρο όπου πέρασε ατέλειωτες ώρες και μέρες. Το ιστορικό αυτό κενό όμως φωτίζεται από μια και μοναδική μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα της εποχής, της Μπεττίνας φον Σαβινύ. Ηταν η σύζυγος του Κ. Σχινά, υπουργού Δικαιοσύνης της Αντιβασιλείας, που καταδίκασε τον Κολοκοτρώνη αρχικά σε θάνατο και στη συνέχεια σε 25ετή κάθειρξη.
Η Μπετίνα φον Σαβινύ επισκέφθηκε το Παλαμήδι στις 14 Μαρτίου του 1835 και περιγράφει τον αγωνιστή να «κάθεται σε ένα σπιτάκι στη μέση μιας αυλής, η οποία περιβάλλεται από ψηλούς τοίχους…». Ο κ. Πιτερός ταυτίζει λοιπόν την φυλακή του Κολοκοτρώνη με τα ερείπια ενός οικίσκου που υπάρχει στον Προμαχώνα του Μιλτιάδη, δίπλα στις φυλακές των βαρυποινιτών. Οι διαστάσεις του; Τρία εξήντα επί δυόμισι μέτρα. Για εκείνον που όργωνε την Πελοπόννησο με τα στρατεύματά του…
Ο αρχαιολόγος προτείνει, μαζί με την προστασία του ενετικού φρουρίου του Παλαμηδιού, να προωθηθούν κατά προτεραιότητα έργα συντήρησης των φυλακών του προμαχώνα του Μιλτιάδη και της αληθινής φυλακής του Κολοκοτρώνη, ως φόρο τιμής στη μνήμη των Αγωνιστών του ΄21.

Με πληροφορίες από την Ελευθεροτυπία και το Εθνος.

Θεόπετρα Καλαμπάκας: το αρχαιότερο τεχνικό έργο παγκοσμίως

Είκοσι τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, οι κάτοικοι ενός σπηλαίου προσπάθησαν να προστατευθούν από το ψύχος ή από τα άγρια ζώα, ή και τα δύο, κατασκευάζοντας έναν λιθοσωρό. Αυτό το τεχνικό έργο είναι, όπως όλα δείχνουν, το παλαιότερο στην Ελλάδα και ίσως στον κόσμο. Και βρίσκεται στο προϊστορικό σπήλαιο της Θεόπετρας, κοντά στην Καλαμπάκα.
Η χρονολόγηση του τεχνητού λιθοσωρού – τείχους, που περιορίζει την είσοδο του σπηλαίου κατά τα δύο τρίτα, έγινε με η μέθοδο της Οπτικής Φωταύγειας και απέδωσε μια μέση ηλικία 23.000 ετών. Η ηλικία συμπίπτει απόλυτα με την ψυχρότερη περίοδο της τελευταίας παγετώδους εποχής. Η χρονολόγηση πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο Αρχαιομετρίας του κέντρου «Δημόκριτος» από την ερευνητική ομάδα των Ν. Ζαχαριά, επίκουρο καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και του Δρ. Ι. Μπασιάκου, διευθυντή ερευνών του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος». Στο σπήλαιο πραγματοποιούνται ανασκαφές τα τελευταία 25 χρόνια, υπό τη διεύθυνση της Δρος Νίνας Κυπαρίσση – Αποστολίκα, Προϊσταμένης της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.
Ο λιθοσωρός είχε ανακαλυφθεί κατά την ανασκαφή του 2007, μελετήθηκε συστηματικά, και αναλύθηκε με όλες τις σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους. Κάτι που συμβαίνει συστηματικά με τα ευρήματα της συγκεκριμένης ανασκαφής, για την ερμηνεία των οποίων συνεργάζονται πολλοί επιστημονικοί κλάδοι, με πρωτοβουλία της κ. Κυπαρίσση.
Όπως σημειώνει η ίδια, το σπήλαιο της Θεόπετρας «έχει πολλές και διαφορετικές περιόδους χρήσης. Υπάρχει μια περίοδος της μέσης παλαιολιθικής, η οποία φτάνει τα 35000 χρόνια πριν από σήμερα, ενώ το τελευταίο όριο προς τα πίσω πιθανόν κυμαίνεται από 75 έως 100, 110 χιλιάδες χρόνια πριν. Σ’ αυτή την περίοδο φαίνεται πως είχε αρκετά καλό κλίμα. Υπάρχουν εκτεταμένες φωτιές, οι οποίες ήταν και για να μαγειρεύουν ενδεχομένως αλλά και για να στεγνώνουν το υγρό δάπεδο, γιατί μεγάλες ποσότητες νερού έμπαιναν από έξω.
Εχουμε εντατική χρήση, με πάρα πολλά λίθινα εργαλεία. Μετά το 35000 π.Χ. κλίμα σιγά- σιγά ψυχράνθηκε και έφτασε να είναι παγετώνας. Αυτό κράτησε περίπου μέχρι το 16000 πριν από σήμερα, αλλά γύρω στο 25000- 26000 υπήρξε μια βελτίωση. Τότε πάλι αυξήθηκε ο πληθυσμός μέσα στο σπήλαιο, άναψαν πολλές φωτιές η μία δίπλα στην άλλη και έχουμε βρει κατάλοιπα καμένων καρπών στις εστίες. Μετά από αυτό το διάλειμμα, γίνεται πάλι πολύ ψυχρό το κλίμα μέχρι το 16000. Κατόπιν, υπάρχει μια τρομερή άνθιση της ζωής. Βρίσκουμε πάρα πολλά λίθινα εργαλεία, οστά πολλά, που δείχνουν ότι οι άνθρωποι γύρισαν το κλίμα άλλαξε και άρχισαν να κάνουν και εξωτερικές δραστηριότητες. Τα εργαλεία άλλαξαν, έγιναν μικρότερα, πολύ καλύτερης ποιότητας. Αλλαξε ακόμα και η πανίδα».

Νέο Μουσείο Ακρόπολης: Ξεσκονίζοντας τα υπόγεια

Με δύο εκατομμύρια επισκέπτες, διπλάσιους από όσους δέχεται η ίδια η Ακρόπολη, φιλοδοξεί να κλείσει τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του το μουσείο του αρχαιολογικού χώρου. Το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, που εγκαινιάστηκε πέρσι στις 20 Ιουνίου, είχε 1,4 εκατ εισιτήρια το 2009 και άλλες 300.000 μέχρι σήμερα. Επομένως, ο στόχος του Δημήτρη Παντερμαλή και των συνεργατών του φαντάζει εφικτός. Και να φανταστεί κανείς ότι το μουσείο πολεμήθηκε όσο κανένα και τίποτα στη χώρα μας…
Εκατόν εννέα μηνύσεις, αναφορές, και προσφυγές σε διοικητικά δικαστήρια και στο Συμβούλιο της Επικρατείας για δήθεν καταστροφή αρχαιοτήτων έγιναν όσο το μουσείο χτιζόταν, όπως θυμόταν προχθές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο η Λίνα Μενδώνη. «Όταν διαλύθηκαν τα διπλανά αρχαία λόγω ανασκαφών μετρό, κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε» είπε, αναφερόμενη στις ανασκαφές που έγιναν κατά τη δεκαετία του ’90.
Τα στόματα όλα έκλεισαν, πάντως, και οι αντιδράσεις έπαψαν, όταν ολοκληρώθηκε το μουσείο και τέσσερα στρέμματα από την συνοικία που έζησε επί 13 και περισσότερους αιώνες κάτω από τη σκιά της Ακρόπολης, προστατεύονται υποδειγματικά. Στο ΚΑΣ συζητήθηκε η πρώτη φάση της μελέτης, που προβλέπει τη συντήρηση των καταλοίπων και θα ακολουθήσει δεύτερη, με σκοπό να δημιουργηθούν διαδρομές μέσα στην ανασκαφή και να οργανωθεί έκθεση με τα ευρήματα, που είναι ιδιαίτερα σημαντικά. «Στους επάνω ορόφους ο επισκέπτης βλέπει τα αριστουργήματα των κλασικών χρόνων, κάτω θα βλέπει την πολύ σημαντική καθημερινότητα» είπε ο κ. Παντερμαλής.
Η Σταματία Ελευθεράτου, επικεφαλής των επίπονων και επίμοχθων ερευνών στο οικόπεδο Μακρυγιάννη, σημείωσε πως οι συμπληρώσεις που θα γίνουν είναι ελάχιστες. Ακολουθούμε τη γενική αρχή του μουσείου, που είναι ότι η αυθεντικότητα πρέπει να θίγεται όσο το δυνατόν λιγότερο.»
Η ανασκαφή λοιπόν θα αποτελεί «τεράστιο αρχαιολογικό έκθεμα». Θα παρουσιάζεται μια συνοικία των Αθηνών που κατοικήθηκε από τα νεολιθικά χρόνια, αλλά είχε οργανωμένο οικισμό από τον 5ο αιώνα π.Χ. έως τον 8ο αιώνα μ.Χ. Η κ. Μενδώνη υπενθύμισε πως αυτός είναι ο μοναδικός χώρος στην πρωτεύουσα όπου έχουμε επάλληλες φάσεις μιας γειτονιάς στα συγκεκριμένα χρόνια. «Να, λοιπόν, τι κέρδισε η Ιστορία και η Αρχαιολογία της πόλης από αυτή την ανασκαφή.»
Ο Σαντιάγο Καλατράβα είχε πει στον κ. Παντερμαλή πως τα αρχαία που αποδομήθηκαν λόγω μετρό θα μπορούσαν να υποδηλωθούν στην ταράτσα του σταθμού με χλόη. Η πρόταση βελτιώθηκε ως εξής: ένας πράσινος χλοοτάπητας θα υποδηλώνει το έδαφος και μεταλλικά πλέγματα τα περιγράμματα στα κτήρια που αποξηλώθηκαν. Ο Μ. Κορρές επαίνεσε τους μελετητές με τους χαρακτηρισμούς «καταπληκτική, θαυμάσια, πρωτότυπη» για την εργασία τους, που εγκρίθηκε ομόφωνα.
Επόμενο βήμα, η περιοδική έκθεση για τον Περικλή, η οποία θα οργανωθεί τους επόμενους μήνες.

****Δεν θα σταματήσει να μας εκπλήσσει αυτό το κράτος, όμως. Την πρώτη μέρα που λειτούργησε το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, τον περασμένο Ιούνιο, δέχθηκε την επίσκεψη- ποιανού νομίζετε; Του ΣΔΟΕ!. Τι πήγε να κάνει εκεί η Δίωξη Οικονομικού Εγκλήματος; Να ελέγξει τις καφετέριες και πόσο δίνουν τον- όντως πολύ φθηνό- καφέ; Να δει αν κόβουν παραστατικά; Να διαπιστώσει αν τηρούνται βιβλία;
Καλώς, θα σας πω, τα έκανε όλα αυτά. Στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, όπου ανθεί το παραεμπόριο, τι έκανε όμως; Απλή μεταβολή και έφυγε;

****Ένα Προεδρικό Διάταγμα που θα παίζει τον ρόλο οργανογράμματος αναμένει το Μουσείο. Όλο συντάσσεται και όλο δεν είναι έτοιμο. Αλλά πώς να τρέξουν οι διαδικασίες όταν πριν από λίγους μήνες που ενεργοποιήθηκε ξανά η επιτροπή, αποκαλύφθηκε ότι το προηγούμενο σχέδιο είχε… χαθεί;

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: Ερως χωρίς ρεπό

«Κραταιά ως Θάνατος αγάπη» έγραφε ο (άγνωστος) ποιητής του Ασματος Ασμάτων. Και κραταιά ως Ζωή. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα αντίθετα (ή μήπως συμπληρωματικά;) κινείται η έκθεση «Ερως:
από την Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη αρχαιότητα» που θα λειτουργεί μέχρι τις 11 Απριλίου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Μια ακόμη παραγωγή (υπερπαραγωγή ας την πούμε καλύτερα) του μουσείου που μάς έχει συνηθίσει σε πολύ ενδιαφέρουσες εκθέσεις, ειδικά τα τελευταία χρόνια.
Τριάντα πέντε χιλιάδες επισκέπτες είχε μέχρι σήμερα η έκθεση, που λειτουργεί από τον περασμένο Δεκέμβριο. Είναι τέτοια η επιτυχία της, ώστε το Μουσείο θα ανοίγει κατ’ εξαίρεσιν τις Τρίτες (δηλαδή 16, 23, 30 Μαρτίου και 6 Απριλίου) ενώ εκείνες τις ημέρες είναι κλειστό. Και μάλιστα, στις 11πμ και στις 2μμ θα πραγματοποιούνται δωρεάν ξεναγήσεις για το κοινό.
Η έκθεση ήταν η τελευταία ιδέα που είχε γοητεύσει την αείμνηστη Ντόλη Γουλανδρή, αλλά δεν πρόλαβε να τη δει πραγματωμένη. Οπως λέει ο διευθυντής του Μουσείου καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης, το πένθος που σκόρπισε η «αναχώρησή» της δεν επέτρεψε να γίνει πρόπερσι. Εγινε μέσα σε δύσκολη περίοδο, ακριβώς επειδή στη μαυρίλα των καιρών είναι ωραίο να αντιτάσσεις «μια νότα δροσιάς και αισιοδοξίας».
«Οχι, δεν βλέπουμε τον έρωτα μέσα απ’ την κλειδαρότρυπα» έχει δηλώσει ο Ν. Σταμπολίδης. «Ναι, έχουμε και αρχαία έργα τέχνης που θα τα λέγαμε ‘απαγορευμένα’. Ωστόσο, δεν μας αρέσει ούτε το απαγορεύεται στους κάτω των 18 ετών ούτε και το επιτρέπεται στους άνω των 18. Στον δεύτερο όροφο, όπου εκθέτουμε τη σχετική ενότητα, έχουμε την επιγραφή: επιτρέπεται σε νέους άνω των 16 ετών, με συνοδό (δάσκαλο ή καθηγητή)».
Μικροί, αεικίνητοι, φτερωτοί, παιχνιδιάρηδες Ερωτες, γεμίζουν το Μουσείο. Ερωτοτροπούν μεταξύ τους, κοιμούνται στην αγκαλιά της Αφροδίτης με τον δίδυμο αδερφό τους Ιμερο, φλερτάρουν νέους, παιδιά, παλεύουν με τον Αντέρωτα. Διάσημοι έρωτες, όπως του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας, όμοιοι έρωτες (εταίρες με εταίρες, νέοι με νέους), σκηνές συμποσίων, παρουσιάζονται στις εννέα ενότητες. Ο φιλοσοφικός έρωτας, δεν λείπει, όπως και ο αγοραίος, ή ο βουκολικός- ζωώδης. Επίσης, υπάρχουν φαλλικά σύμβολα, κάποια από τα οποία φέρουν την επιγραφή «βωμός πάντων θεών», κοσμήματα, κατάδεσμοι (αρχαίες κατάρες) κ.α.
«Θελήσαμε να δείξουμε πώς είναι ο Ερωτας τον 8ο αιώνα π.Χ. και πώς με εξάρσεις και βαθύνσεις, φτάνει μέχρι την ύστερη αρχαιότητα» έχει σημειώσει ο κ. Σταμπολίδης. Ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μια αντιπαράσταση με αυτό που συμβαίνει σήμερα, να διαπιστώνει πως εκείνη η θαυμαστή ισορροπία δεν υπάρχει. Το σώμα σήμερα είναι εμπορεύσιμο, δεν έχει την ερωτική και ηθική υπόσταση του τότε».
Είκοσι επτά ελληνικά μουσεία έχουν δώσει εκθέματα. Ανάμεσά τους, το Εθνικό Αρχαιολογικό, το Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης, το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς, το Μουσείο Κανελοπούλου, τα Μουσεία Κεραμεικού, Καβάλας, Δήλου, μουσεία των Δωδεκανήσων κ.α. Από το εξωτερικό, δάνεισαν έργα τους το Λούβρο, το Μουσείο του Βατικανό και μουσεία της Ιταλίας και της Σικελίας. Πλούσιο είναι επίσης το υλικό που ήρθεαπό την Κύπρο.



Η ταυτότητα της έκθεσης

270 εκθέματα από 45 αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας και της Γαλλίας. Ανάμεσά τους το περίφημο αντίγραφο Ερωτα του Λυσίππου, το οποίο ήρθε από το Λούβρο.




Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Μέγαρο Σταθάτου
Βασ. Σοφίας και Ηροδότου 1

Ώρες λειτουργίας
Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο 10:00-17:00. Πέμπτη 10:00-20:00. Κυριακή 11:00-17:00

Πληροφορίες
Τηλ.: 210 7228321-3

Δικτυακός τόπος: www.cycladic.gr

Συνεχίζονται:

Οι δωρεάν ξεναγήσεις για το κοινό (με το εισιτήριο του μουσείου): κάθε Τρίτη στις 11.00 & 14.00, κάθε Πέμπτη στις 18.00 και το Σαββατοκύριακο στις 13.00 & 15.00.
οι εκπαιδευτικές ξεναγήσεις για τα σχολεία,
τα προγράμματα για παιδιά τα Σαββατοκύριακα,
και οι σειρές διαλέξεων για ενήλικες που πλαισιώνουν την έκθεση:

*Από το Α έως το Ω: Αφηγήσεις για τον Έρωτα μέσα από την Τέχνη’ με την Κατερίνα Ζαχαροπούλου (11.03 – 29.04.2010)
*O έρωτας κι εμείς. Ο έρωτας δεν έρχεται τυχαία’ με την Κατερίνα Μαγγανά
(16 και 23.03.2010)


Την έκθεση έχουν επιμεληθεί ο Νικόλαος Σταμπολίδης και ο αρχαιολόγος Γιώργος Τασούλας.

Ελαφηβολιών- ο μήνας του Διονύσου και της Αρτέμιδας

Καλό μήνα θα λέγαμε αν ζούσαμε στην αρχαία Αθήνα, οπότε και οι μήνες άρχιζαν περίπου στα μισά του δικού μας ημερολογίου. Χθες- σήμερα- αύριο, πέντε μέρες συν πλην, άρχιζε ο ένατος αττικός μήνας, ο Ελαφηβολιών. Η ονομασία του οφείλεται στα Ελαφηβόλια, γιορτή αφιερωμένη στην θεά του κυνηγιού Αρτέμιδα Ελαφηβόλο. Προς τιμήν της οι παλιότεροι θυσίαζαν ελάφια. Αργότερα το έθιμο αντικαταστάθηκε με προσφορά γλυκισμάτων από σιτάλευρο, μέλι και σουσάμι, που τους έδιναν σχήμα ελαφιού. Πολτός από αλεύρι κριθαριού με γάλα, η λεγόμενη γαλαξία, προσφερόταν στα Γαλάξια, γιορτή του ίδιου μήνα προς τιμήν της Μητέρας των θεών.
Πριν από λίγο καιρό, το Επιγραφικό Μουσείο (Τοσίτσα 1) είχε οργανώσει μια ωραία γιορτή στη γειτονιά του- τα Εξάρχεια- και κερνούσε πολύ ωραία γλυκίσματα σαν αυτά. Μαζί, μοίραζε και το ημερολόγιό του, από το οποίο σήμερα αντιγράφουμε το σχετικό κείμενο για τον Ελαφηβολιώνα, ένα κείμενο που υπογράφεται από την διευθύντρια του Μουσείου Μαρία Λαγογιάννη Γεργακαράκου.
Στο διάστημα 8-13 του Ελαφηβολιώνος γιορτάζονταν τα εν άστει ή μεγάλα Δονύσια προς τιμήν του Διονύσου Ελευθερέως (από το δήμο των Ελευθερών, στα σύνορα Αττικής- Βοιωτίας) σημειώνει η κ. Λαγογιάννη. Στην εξελιγμένη τους μορφή τα εν άστει Διονύσια παραδίδονται ως μια λαμπρη γιορτή, που συνδύαζε το λατρευτικό τελετουργικό των αρχαιοτέρων κατ’ αγρούς Διονυσίων με τους δραματικούς αγώνες.
Το πρόγραμμα ξεκινούσε με την αναπαράσταση της εισαγωγής του λατρευτικού ξοάνου του Διονύσου από το δήμο των Ελευθερών στην Αθήνα. Μία ημέρα πριν τη γιορτή μεταφερόταν σε ένα μικρό ναό στην περιοχή της Ακαδημίας. Το επόμενο βράδυ μια πομπή με πυρσούς επέστρεφε το ξόανο στο ιερό του, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, στην περιοχή όπου βρίσκεται και το διονυσιακό θέατρο. Η 8η μέρα λειτουργούσε και ως προκαταρκτική των δραματικών αγώνων, με την παρουσίαση των ποιητών και των ηθοποιών στο κοινό (προάγων).
Το πρωί της 9ης Ελαφηβολιώνος οι Αθηναίοι παρακολουθούσαν τη μεγάλη πομπή, που κατέληγε στο ναό του Διονύσου. Ακολουθούσε ο κύκλιος λατρευτικός χορός από αγόρια και άνδρες, που έψαλλαν προς τιμήν του Διονύσου τον διθύραμβο. Το πρόγραμμα της ημέρας τελείωνε με τον κώμο, την εύθυμη δηλαδή παρέλαση των πανηγυριστών κατά το πρότυπο των κατ’ αγρούς Διονυσίων.
Οι επόμενες μέρες ήταν αφιερωμένες στους δραματικούς αγώνες, η 10η στην κωμωδία και οι τρεις τελευταίες στην τραγωδία.

Υ.Γ. Θυμίζω ότι ο Βρούτος σκότωσε τον Καίσαρα περί τας Μαρτίου ειδούς, δηλαδή περίπου στα μέσα του μήνα.

Ο τύμβος του Σοφοκλή

Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι ο λεγόμενος τύμβος του Σοφοκλή, ο επονομαζόμενος και τύμβος της Καμβέζας, ανήκει στον ποιητή. Ακόμα και οι ανασκαφείς του, που τον έφεραν στο φως πολλές δεκαετίες πριν, δεν γνώριζαν, καθώς δεν βρήκαν επιγραφή. Πιθανολογούν ότι μπορεί να ήταν εκεί επειδή ταιριάζουν τα τοπογραφικά (κατά μία εκδοχή) αλλά και βρέθηκαν οστά ηλικιωμένου άνδρα. Μάλιστα, κατά μία προφορική μαρτυρία εργάτη παλιάς ανασκαφής, βρέθηκε και κομμάτι ξύλου μήκους 70 εκατοστών, που θα μπορούσε να αντιστοιχεί στη βακτηρία του Σοφοκλή, δηλαδή στο μπαστούνι του. Η μαρτυρία δεν έχει, πάντως, καταγραφεί.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο που κήρυξε τον τύμβο αρχαιολογικό χώρο είχε εγκρίνει πριν από λίγα χρόνια την ανάδειξή του. Τώρα, το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ανατολικής Αττικής αποφάσισε ομόφωνα τη σύναψη Προγραμματικής Σύμβασης με το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Στόχος η ταχεία έναρξη των έργων για την ανάδειξη του μνημείου. Ο λεγόμενος «Τύμβος του Σοφοκλή» βρίσκεται στην εκτός σχεδίου περιοχή της Βαρυμπόμπης του Δήμου Αχαρνών. Εισηγούμενος το θέμα ο Νομάρχης Λεωνίδας Κουρής τόνισε ότι με την προωθούμενη Προγραμματική Σύμβαση θα εκτελεσθούν τα έργα της πρώτης φάσης για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρο, που περιλαμβάνουν: • αποκατάσταση και επανατοποθέτηση των καλυμμάτων των λαρνάκων • στερέωση των πρανών • εκσκαφή χωρίς μηχανικά μέσα για την κατασκευή θεμελίου για την τοποθέτηση του στεγάστρου προστασίας (που θα τοποθετηθεί στη β΄ φάση ) και τάφρων με σχάρες για την απορροή των ομβρίων. • διαμόρφωση περιμετρικής διαδρομής επισκεπτών, με πρόβλεψη για τους έχοντες κινητικά προβλήματα. Οι εργασίες αυτές θα γίνουν με την εποπτεία της Β΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και προβλέπεται να ολοκληρωθούν σε 5 μήνες. Ο προϋπολογισμός αυτής της φάσης ανέρχεται σε 45.000 ευρώ και θα καλυφθεί εξ ολοκλήρου από ίδιους πόρους της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής.
Ο τύμβος έχει ενταχθεί και σε εκπαιδευτικά προγράμματα με πρωτοβουλία της αρχαιολόγου Μαρίας Πλάτωνος. Ο Σοφοκλής πέθανε ενενήντα χρόνων, το 406 ή 405 π.X. επί Καλλίου άρχοντος. Στον τάφο του έστησαν μια σειρήνα (ή μία χελιδόνα) κι έγραψαν ένα επίγραμμα, που έδινε στον ποιητή τα «πρωτεία» στη δραματική τέχνη. Τον τιμούσαν σαν θεό και κάθε χρόνο έκαναν θυσίες.
Σύμφωνα με τον βιογράφο του, ο τάφος του βρισκόταν «επί τη οδώ τη κατά την Δεκέλειαν φερούση προ του τείχους σταδίου». Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί διττώς: στον Κολωνό, στον δρόμο που οδηγούσε προς τη Δεκέλεια ή στα πατρογονικά του κτήματα, στη σημερινή Βαρυμπόμπη, και πάλι στον δρόμο που οδηγούσε προς τη Δεκέλεια. Λέγεται μάλιστα πως οι Σπαρτιάτες, που κατείχαν τότε το φρούριο, έδωσαν ειδική άδεια να ταφεί εκεί ο ποιητής μετά από σχετικό αίτημα των Αθηναίων και με τη «συμμετοχή» του θεού Διονύσου που παρουσιάστηκε στο όνειρο του βασιλιά τους, Λύσανδρου.
Η κ. Πλάτωνος σημειώνει πως η πρώτη ανασκαφή έγινε στα χρόνια του Γεωργίου του Β’. Από αυτήν και από τις μεταγενέστερες προέκυψαν τέσσερις τάφοι και ένας ταφικός περίβολος. Ο τάφος με τα οστά του ηλικιωμένου άνδρα χρονολογείται στον 5ο αι. π.Χ. Μάλιστα στην ευρύτερη περιοχή ανέσκαψαν και οι νεαρές Σοφία και Ειρήνη, τότε πριγκίπισσες, και εντόπισαν όστρακα αγγείων. Από τα όστρακα που συνολικά ανασκάφηκαν έχουν συντεθεί 35 ολόκληρα αγγεία.
Η διάμετρος του ταφικού περιβόλου είναι 120 πόδια (36,2 μέτρα) και το ύψος του 13 μέτρα. Στο εσωτερικό του, εκτός από την αποδιδόμενη στον Σοφοκλή ταφή, είχε και δύο ανδρικές ταφές, κτερισμένες με λυκήθους, αλάβαστρα και στλεγγίδες αθλητών και μία γυναικεία κτερισμένη με χάλκινο κάτοπτρο.Στον χώρο έχουν γίνει ήδη καθαρισμοί και διευθετήσεις ώστε να καταστεί πιο άνετη η πρόσβαση. Επίσης, το μνημείο έχει περιφραχθεί.

Βεργίνα: Ανάκτορο- Μέγαρο Μαξίμου και όχι μόνο

Μέγαρο Μαξίμου. Ούτε κατοικία ηγεμόνα, ούτε στέγη της βασιλικής οικογένειας. Και όχι μόνο: Βουλή, Αρειος Πάγος και Πεντάγωνο. Ποιο είναι το κτήριο στο οποίο συγκεράζονται όλες αυτές οι λειτουργίες; Ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα αλλά και πλέον άγνωστα μνημεία της αρχαιότητας: το Ανάκτορο των Αιγών (όπου Αιγές, η σημερινή Βεργίνα).
«Όσο περισσότερο εξοικειώνεται κανείς με αυτό το συναρπαστικό κτήριο, όπου τίποτε δεν είναι αφημένο στην τύχη, τίποτε δεν επαναλαμβάνεται μηχανικά με τον προφανή και εν τέλει απλοϊκό τύπο της συμμετρίας, όπου και η παραμικρή λεπτομέρεια υπακούει στη μαγεία της αρμονίας που αναδύεται από τον κόσμο του Πυθαγόρα για να εμπνεύσει τον χρυσό κανόνα που αποτυπώνει την παρουσία του Θεού στο Πλατωνικό σύμπαν τόσο περισσότερο αισθάνεται ότι στο αρχέτυπο ανάκτορο που σχεδιάστηκε για τον πυθαγόρειο, πεφωτισμένο ηγεμόνα το ιδιωτικό με την έννοια της καθημερινής οικιακής πραγματικότητας δεν έχει θέση.» Οι διαπιστώσεις ανήκουν στην αρχαιολόγο Αγγελική Κοτταρίδη, τη νεώτερη από τις μαθήτριες του Μανόλη Ανδρόνικου, η οποία έχει αναλάβει το μεγάλο έργο αναστήλωσης και ανάδειξης του ανακτόρου- κάτι που έχει θαυμάσια κάνει με τους βασιλικούς τάφους.

«Με το μνημειώδες πρόπυλο να ορίζει το πέρασμα στη διάσταση του μνημειακού- ηρωικού – βασιλικού χώρου, τις εκατόμπεδες στοές της πρόσοψης, τουλάχιστον μια από τις οποίες ήταν ‘ποικίλη’ στολισμένη δηλαδή με πίνακες, να προσφέρουν χώρο ανάπαυσης και προετοιμασίας σε πολλές δεκάδες επισκέπτες, την ιερή θόλο του πατρώου Ηρακλή για την επικοινωνία με τους θεούς, την αυλή που χωρούσε καθισμένους τουλάχιστον 3.500 ανθρώπους, τα εσωστρεφή τριμερή συγκροτήματα των ιερών συμποσίων και τους μεγαλοπρεπείς ανδρώνες του «βασιλικού πότου», τα αρχεία, τα σκευοφυλάκια και την τεράστια αίθουσα του θρόνου το ανάκτορο του Φιλίππου είναι η έδρα της πολιτικής, θρησκευτικής, νομοθετικής, δικαστικής και πνευματικής εξουσίας, ένα κτήριο με προφανώς δημόσιο χαρακτήρα που ουσιαστικά βρίσκεται πέρα και πάνω από τον χαρακτηρισμό οίκος» σημείωσε η κ. Κοτταρίδη στη χθεσινοβραδινή ομιλία της στο πλαίσιο του Αρχαιολογικού Εργου Μακεδονίας- Θράκης.

«Αρχηγός και υπερασπιστής του λαού του, εγγυητής του νόμου και της τάξης, φορέας της θεϊκής ευλογίας, πέρα και πάνω από τους υπηκόους του ο Ηγεμόνας είναι για αυτούς η απτή δήλωση της ισχύος και της σταθερότητας του κράτους. Πρόσωπο- σύμβολο ο ίδιος χάνει την ιδιωτικότητά του. Για να διαδηλώσει την ιδέα της πεφωτισμένης εξουσίας του ο Φίλιππος χρειάζεται ένα ανάκτορο που να συνδυάζει τη λειτουργία της πολιτικής αγοράς και της ιερής ακρόπολης μιας δημοκρατικής πολιτείας και έτσι γεννιέται η ιδέα του ανακτόρου των Αιγών που θα γίνει το αρχέτυπο των «βασιλείων» της ελληνιστικής Οικουμένης, με σημερινούς όρους ένα κτήριο όπου συγκεράζονται οι λειτουργίες της Βουλής του Αρείου Πάγου του Πενταγώνου και βέβαια του Μεγάρου Μαξίμου…» κατέληξε.


Κάνοντας αναδρομή στα έργα που έχουν γίνει από την άνοιξη του 2007 μέχρι τον Ιούνιο του 2009, δηλαδή μέσα σε δύο μόλις χρόνια και με συνολική χρηματοδότηση 3,4 εκατομμύρια ευρώ, η ομιλήτρια ανέφερε ότι:
-αποκαλύφθηκε και τεκμηριώθηκε το μνημείο σχεδόν στο σύνολό του.
-εκπονήθηκαν και εγκρίθηκαν μελέτες συντήρησης των ψηφιδωτών και μελέτη ανάταξης – ανάκτησης ενός πολύ μεγάλου τμήματος του κτηρίου.
-οργανώθηκε το εργοτάξιο και δημιουργήθηκαν υποδομές.
-ολοκληρώθηκε η συντήρηση 700 τ.μ. ψηφιδωτών και μαρμαροθετημάτων των αρχαίων δαπέδων και έγινε ενδεικτική ανάταξη του τοίχου ενός δωματίου.
-καταγράφηκε και τακτοποιήθηκε το μεγαλύτερο μέρος των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών και ξεκίνησε η συντήρησή τους.
-η ουσιαστική μελέτη του μνημείου προχώρησε σημαντικά και παράλληλα με αυτήν και η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της.

«Μελετώντας το ανάκτορο νομίζω ότι βρήκαμε τη λύση στο αίνιγμα της εγκατάλειψης των Αιγών» τόνισε επίσης. «Όπως έχω επισημάνει και παλιότερα τα ευρήματα δείχνουν ότι το άστυ καταστρέφεται ξαφνικά τον 1ο μεταχριστιανικό αιώνα και εγκαταλείπεται. Η αιτία μέχρι τώρα παρέμενε ασαφής, αλλά τα πλούσια σε μικροαντικείμενα και κεραμική ύστατα στρώματα καταστροφής μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι έσπευσαν να φύγουν χωρίς να πάρουν πολλά πράγματα μαζί τους και δεν γύρισαν ποτέ.
Το ανάκτορο όπως έχουμε πει καταστρέφεται από φωτιά, όπως και η πόλη, μετά την μάχη της Πύδνας (168 π.Χ.). Στον χώρο του εγκαθίστανται εργαστήρια κεραμέων και τα ερείπια του γίνονται νταμάρι που για αιώνες προμηθεύει οικοδομικό υλικό πρώτης ποιότητας.
Όπως όλα δείχνουν η λιθολόγηση ξεκίνησε από τα βορειοδυτικά και προχώρησε προς τα νότια και ανατολικά. Τον 1ο αι. μ.Χ. είχε ήδη αρχίσει η αποδόμηση του λίθινου τοιχοβάτη της νότιας πτέρυγας. Οι περισσότερες από τις μικρότερες λιθοπλίνθους είχαν ήδη απομακρυνθεί, ενώ οι μεγάλες σε πολλά σημεία είχαν μετακινηθεί και συγκεντρωθεί για να κοπούν.

Τότε συνέβη μια τρομακτική κατολίσθηση. Η πλαγιά των Πιερίων μετακινήθηκε και τεράστιοι όγκοι χώματος αποσπάστηκαν, έσπρωξαν και εν τέλει κατάχωσαν τα ερείπια του μνημείου. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι κάτω από τις παρθένες επιχώσεις της νότιας πλαγιάς, το ύψος των οποίων ξεπερνούσε τα 3-4 μέτρα, βρέθηκαν τα στρώματα καταστροφής του ανακτόρου που απλώνονταν σε όλη αυτή την περιοχή, η οποία μετά το αρχικό έργο διαμόρφωσης της πλαγιάς, πριν την κατασκευή του κτηρίου, ήταν ελεύθερος χώρος με πλάτος περίπου 25 μ.

Η τεράστια πίεση που ασκήθηκε είχε σαν συνέπεια την μετατόπιση κατά αρκετά εκατοστά ολόκληρης της νότιας πτέρυγας, αλλά και την μετατόπιση του νότιου στυλοβάτη του κεντρικού περιστυλίου, ενώ το βορειοδυτικό τμήμα του δυτικού περιστυλίου γλίστρησε προς το διπλανό ρέμα της Παλιοπαναγιάς, όπου κατάπεσε το τμήμα του τείχους που βρισκόταν εκεί.

Το τρομακτικό φυσικό φαινόμενο που ταρακούνησε το εξαιρετικά δυνατό και καλοθεμελιωμένο ανάκτορο φαίνεται πως ρήμαξε το άστυ των Αιγών. Έτσι εξηγούνται τα έντονα αναμοχλευμένα μαρμαροθετήματα των δαπέδων σε ένα κτήριο στα δυτικά της πόλης και, πιθανότατα, η ίδια η ξαφνική εγκατάλειψη των σπιτιών τους από τους κατοίκους που βρήκαν καταφύγιο στον κάμπο βόρειονατολικά από το νεκροταφείο των τύμβων όπου βρίσκεται ο υστερορωμαϊκός και ο παλαιοχριστιανικός οικισμός των Αιγών.

Η προβληματική σύσταση του υπεδάφους αποτελεί ένα ζήτημα που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί με αντιστηρίξεις πρανών στη συνέχεια του έργου, ενώ φαίνεται πως ήταν γνωστή στον αρχαίο αρχιτέκτονα που προχώρησε σε ένα εντυπωσιακό και, όπως έδειξαν οι αιώνες εξαιρετικά αποτελεσματικό έργο εξυγίανσης, διαμόρφωσης και ενισχυμένης θεμελίωσης που με 25 δόμους και 13 μέτρα ύψος/βάθος μόνον στον Παρθενώνα βρίσκει το αντίστοιχό του.»

Ακρόπολη: και χάι τεκ και μπαλόνια

Μετά το Πάσχα τα αναστηλωμένα Προπύλαια της Ακρόπολης, θα παραδοθούν και επίσημα στο κοινό. Η μικρή τελετή, που βέβαια θα έχει συμβολικό χαρακτήρα, είναι περισσότερο παρά ποτέ αναγκαία. Γιατί τα έργα αυτά, από τότε που ο Ιερός Βράχος κατοικήθηκε για πρώτη φορά μέχρι και τώρα, έγιναν κατεξοχήν με θυσίες των πολιτών.
Τα έργα, που παραδίδονται σε λίγο, έχουν διαρκέσει 35 ολόκληρα χρόνια. Αρχισαν το 1975 και, εκτός του Ερεχθείου που αναστηλώθηκε σύντομα (1979-1987) από τον αείμνηστο Αλέκο Παπανικολάου, έναν διαπρεπή αρχιτέκτονα που έφυγε νωρίς, τα υπόλοιπα μνημεία εμφανίζουν συνέχεια προβλήματα, συνήθως απροσδόκητα. Πάνε, επί παραδείγματι, να κατεβάσουν τον θριγκό του Παρθενώνα, και ενώ νομίζουν πως έχει σπάσει σε 10 κομμάτια, αυτός είναι κατακερματισμένος από τη φωτιά
Το μόνο μνημείο που δεν θα πάρει μέρος στη φετινή γιορτή θα είναι ο ναός της Αθηνάς Νίκης, που έχει ακόμη δρόμο για να «κόψει κορδέλα».
Ολα αυτά τα χρόνια η πρωτοποριακή έρευνα, που γινόταν σιωπηλά στα εργοτάξια της Ακρόπολης, ήταν αυτή που έδινε τις λύσεις στα μεγάλα προβλήματα. Τα τελευταία χρόνια μπήκαν στον χορό και οι νέες τεχνολογίες. Φωτογραμμετρικές αποτυπώσεις, λέιζερ σκάνινγκ, επιταχυνσιογράφοι, τρισδιάστατες σαρώσεις, οπτικές ίνες και άλλες σύγχρονες διαγνωστικές τεχνικές προστέθηκαν στα παραδοσιακά εργαλεία που είχε ως τότε η Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης. Τα αποτελέσματα, που θα παρουσιαστούν σε ειδική ημερίδα με θέμα «Σύγχρονες τεχνολογίες στην αναστήλωση της Ακρόπολης», στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης (19 Μαρτίου, 3 μ.μ.), είναι εντυπωσιακά. Γιατί η φωτογραμμετρική αποτύπωση που έγινε στα τείχη της Ακρόπολης, με κατάλληλη επεξεργασία προσφέρει εικόνα με ακρίβεια σχεδίου, όπως σημειώνει η διευθύντρια της ΥΣΜΑ, Μαίρη Ιωαννίδου.
Οι αποτυπώσεις γίνονται με τη λήψη εικόνων, κάτι προβληματικό όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση, επειδή πάνω από το Βράχο της Ακρόπολης δεν επιτρέπεται η πτήση οποιουδήποτε πτητικού μέσου με κινητήρα σε ύψος μικρότερο από 5.000 πόδια για αεροσκάφη με έλικα και από 10.000 πόδια για αεροσκάφη τύπου τζετ. Επελέγη λοιπόν ένα κατάλληλα διαμορφωμένο μετεωρολογικό μπαλόνι- όμως τις περισσότερες ημέρες η ένταση των ανέμων καθιστούσε αδύνατη την σταθεροποίησή του. Συνολικά χρησιμοποιήθηκαν 1557 εικόνες για την κάτοψη και 2250 εικόνες για τις όψεις του τείχους (το μεγαλύτερο πρόγραμμα σε παγκόσμιο επίπεδο).
Για τη γεωμετρική τεκμηρίωση του Ερεχθείου πραγματοποιήθηκε τρισδιάστατη σάρωση. Το τελικό νέφος σημείων που δημιουργήθηκε αποτελείται από περίπου πέντε δισεκατομμύρια σημεία. Σε συνεργασία δε με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών εγκαταστάθηκε ένα σύστημα επιταχυνσιογράφων σε διάφορα σημεία της Ακρόπολης όπου καταγράφονται οι σεισμικές δονήσεις, προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για τη σεισμική επικινδυνότητα, αλλά και τη δομική αποκατάσταση των μνημείων.
Ως προς τον Παρθενώνα, σύντομα τελειώνει η αποκατάσταση της βόρειας κιονοστοιχίας. Στο μέλλον και με χρήματα του ΕΣΠΑ, πρόκειται να ακολουθήσουν: η αποκατάσταση της δυτικής όψης του μνημείου, του δυτικού θυραίου τοίχου του σηκού, της οροφής του δυτικού πτερού, της νότια πλευράς και των δαπέδων του ναού. Στο ενδιάμεσο, θα έχουμε αποκατάσταση και των τοίχων του σηκού, ώστε να δοθεί η αίσθηση του κτηρίου.
Κατά την αποκατάσταση της δυτικής όψης, τρεις μετόπες από την βορειοδυτική γωνία του Παρθενώνα και τρεις από την νοτιοδυτική θα μεταφερθούν στο Μουσείο της Ακρόπολης και στη θέση τους θα τοποθετηθούν αντίγραφα.
Όπως όλα δείχνουν, θα οδηγηθούμε σε επανεξέταση ως προς την τύχη του παλαιού μουσείου. Ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Παύλος Γερουλάνος σε απάντηση που έδωσε προς τον βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Κώστα Καρτάλη αναγνώρισε πως το θέμα είναι σοβαρό και όπως είπε, «θα ζητηθεί η επανεξέταση του από το Κεντρικό Συμβούλιο Μουσείων του ΥΠΠΟΤ αφού προηγηθεί η γνωμοδότηση της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείου Ακρόπολης ως το κατ’ εξοχήν ειδικό επιστημονικό όργανο.» Ο πρόεδρος της ΕΣΜΑ, όμως, Χαρ. Μπούρας, δήλωσε πρόσφατα στην «Ελευθεροτυπία» ότι θα επιθυμούσε την καθαίρεσή του από τον βράχο της Ακρόπολης.

*Με πληροφορίες από τις εφημερίδες Ελευθεροτυπία και Εθνος