Ο τύμβος του Σοφοκλή

Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι ο λεγόμενος τύμβος του Σοφοκλή, ο επονομαζόμενος και τύμβος της Καμβέζας, ανήκει στον ποιητή. Ακόμα και οι ανασκαφείς του, που τον έφεραν στο φως πολλές δεκαετίες πριν, δεν γνώριζαν, καθώς δεν βρήκαν επιγραφή. Πιθανολογούν ότι μπορεί να ήταν εκεί επειδή ταιριάζουν τα τοπογραφικά (κατά μία εκδοχή) αλλά και βρέθηκαν οστά ηλικιωμένου άνδρα. Μάλιστα, κατά μία προφορική μαρτυρία εργάτη παλιάς ανασκαφής, βρέθηκε και κομμάτι ξύλου μήκους 70 εκατοστών, που θα μπορούσε να αντιστοιχεί στη βακτηρία του Σοφοκλή, δηλαδή στο μπαστούνι του. Η μαρτυρία δεν έχει, πάντως, καταγραφεί.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο που κήρυξε τον τύμβο αρχαιολογικό χώρο είχε εγκρίνει πριν από λίγα χρόνια την ανάδειξή του. Τώρα, το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ανατολικής Αττικής αποφάσισε ομόφωνα τη σύναψη Προγραμματικής Σύμβασης με το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Στόχος η ταχεία έναρξη των έργων για την ανάδειξη του μνημείου. Ο λεγόμενος «Τύμβος του Σοφοκλή» βρίσκεται στην εκτός σχεδίου περιοχή της Βαρυμπόμπης του Δήμου Αχαρνών. Εισηγούμενος το θέμα ο Νομάρχης Λεωνίδας Κουρής τόνισε ότι με την προωθούμενη Προγραμματική Σύμβαση θα εκτελεσθούν τα έργα της πρώτης φάσης για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρο, που περιλαμβάνουν: • αποκατάσταση και επανατοποθέτηση των καλυμμάτων των λαρνάκων • στερέωση των πρανών • εκσκαφή χωρίς μηχανικά μέσα για την κατασκευή θεμελίου για την τοποθέτηση του στεγάστρου προστασίας (που θα τοποθετηθεί στη β΄ φάση ) και τάφρων με σχάρες για την απορροή των ομβρίων. • διαμόρφωση περιμετρικής διαδρομής επισκεπτών, με πρόβλεψη για τους έχοντες κινητικά προβλήματα. Οι εργασίες αυτές θα γίνουν με την εποπτεία της Β΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και προβλέπεται να ολοκληρωθούν σε 5 μήνες. Ο προϋπολογισμός αυτής της φάσης ανέρχεται σε 45.000 ευρώ και θα καλυφθεί εξ ολοκλήρου από ίδιους πόρους της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής.
Ο τύμβος έχει ενταχθεί και σε εκπαιδευτικά προγράμματα με πρωτοβουλία της αρχαιολόγου Μαρίας Πλάτωνος. Ο Σοφοκλής πέθανε ενενήντα χρόνων, το 406 ή 405 π.X. επί Καλλίου άρχοντος. Στον τάφο του έστησαν μια σειρήνα (ή μία χελιδόνα) κι έγραψαν ένα επίγραμμα, που έδινε στον ποιητή τα «πρωτεία» στη δραματική τέχνη. Τον τιμούσαν σαν θεό και κάθε χρόνο έκαναν θυσίες.
Σύμφωνα με τον βιογράφο του, ο τάφος του βρισκόταν «επί τη οδώ τη κατά την Δεκέλειαν φερούση προ του τείχους σταδίου». Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί διττώς: στον Κολωνό, στον δρόμο που οδηγούσε προς τη Δεκέλεια ή στα πατρογονικά του κτήματα, στη σημερινή Βαρυμπόμπη, και πάλι στον δρόμο που οδηγούσε προς τη Δεκέλεια. Λέγεται μάλιστα πως οι Σπαρτιάτες, που κατείχαν τότε το φρούριο, έδωσαν ειδική άδεια να ταφεί εκεί ο ποιητής μετά από σχετικό αίτημα των Αθηναίων και με τη «συμμετοχή» του θεού Διονύσου που παρουσιάστηκε στο όνειρο του βασιλιά τους, Λύσανδρου.
Η κ. Πλάτωνος σημειώνει πως η πρώτη ανασκαφή έγινε στα χρόνια του Γεωργίου του Β’. Από αυτήν και από τις μεταγενέστερες προέκυψαν τέσσερις τάφοι και ένας ταφικός περίβολος. Ο τάφος με τα οστά του ηλικιωμένου άνδρα χρονολογείται στον 5ο αι. π.Χ. Μάλιστα στην ευρύτερη περιοχή ανέσκαψαν και οι νεαρές Σοφία και Ειρήνη, τότε πριγκίπισσες, και εντόπισαν όστρακα αγγείων. Από τα όστρακα που συνολικά ανασκάφηκαν έχουν συντεθεί 35 ολόκληρα αγγεία.
Η διάμετρος του ταφικού περιβόλου είναι 120 πόδια (36,2 μέτρα) και το ύψος του 13 μέτρα. Στο εσωτερικό του, εκτός από την αποδιδόμενη στον Σοφοκλή ταφή, είχε και δύο ανδρικές ταφές, κτερισμένες με λυκήθους, αλάβαστρα και στλεγγίδες αθλητών και μία γυναικεία κτερισμένη με χάλκινο κάτοπτρο.Στον χώρο έχουν γίνει ήδη καθαρισμοί και διευθετήσεις ώστε να καταστεί πιο άνετη η πρόσβαση. Επίσης, το μνημείο έχει περιφραχθεί.