Σχέδιο "Καλλικράτης" και για τα μουσεία

Δύο μήνες πέρασαν από την ημέρα που το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού παραδέχτηκε το πρόβλημα που έχει με τα μουσεία. Το προσωπικό δεν επαρκεί όχι για να επεκτείνει το ωράριο λειτουργίας του ώς το απόγευμα (ειδικά τώρα που αρχίζει η τουριστική περίοδος), αλλά ούτε για να μένουν ανοιχτά τα μουσεία ώς τις 3 μ. μ. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και αυτό του Βυζαντινού Πολιτισμού ο επισκέπτης μπορεί επιτέλους να δει κανονικά τις μόνιμες συλλογές, αλλά σε κάποια άλλα συμβαίνει το αντίθετο.

Πολλά μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι υπολειτουργούν, επιβαρύνοντας το τραυματισμένο ελληνικό προφίλ. Ομως η κρίση, η έλλειψη χρημάτων, οι κινήσεις του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού να κλείσει τις βασικές τρύπες, δείχνουν πως δεν θα δούμε σύντομα δραστικές αλλαγές. Για έναν τουλάχιστον χρόνο θα ζήσουμε μια μεταβατική περίοδο. Οχι ανόρθωσης αλλά επιβίωσης των μουσείων της χώρας. Ενα διάστημα ασφαλείας μέχρι να βγούμε από την κρίση, αναθεωρώντας στο μεταξύ πολλά από όσα θεωρούσαμε δεδομένα.

Η γ. γ. του ΥΠΠΟΤ δεν κρύβεται πίσω από το δάχτυλό της. Το επόμενο διάστημα θα είναι δύσκολο. Ολοι γνωρίζουν ότι θα έχουμε απώλειες και στον τουρισμό μας. «Πρέπει να μπούμε σε μια λογική “Καλλικράτη μουσείων” προτείνει η κ. Λίνα Μενδώνη. «Δεν εννοώ να κλείσουν μουσεία, αλλά να γίνουν κοινές δράσεις μουσείων». Το επίπεδο που βλέπει είναι τριπλό: εκδηλώσεις, εισιτήρια και προβολή.

Οι δείκτες στο κόκκινο

Στους Δελφούς, επισκέπτες γκρίνιαζαν πριν από λίγες ημέρες επειδή το μουσείο μένει κλειστό μετά τις 3 το μεσημέρι, όταν ο αρχαιολογικός χώρος μένει ανοιχτός ώς τις 7 το απόγευμα. Στην Αθήνα αίθουσες μεγάλων μουσείων όπως του Εθνικού Αρχαιολογικού, του Νομισματικού κυρίως όμως του Βυζαντινού Μουσείου έμειναν κλειστές για το κοινό ή ανοιγόκλειναν.

Κι ενώ δεν μπορούμε να κάνουμε κουμάντο στα υπάρχοντα, αφού δεν υπάρχουν ούτε χρήματα ούτε προσωπικό, ενώ το ΥΠΠΟΤ έχει περικόψει άλλο ένα ποσοστό 10% από τον ήδη «πετσοκομμένο» προϋπολογισμό του, εκκρεμούν οι μελέτες οκτώ καινούργιων μουσείων στην περιφέρεια με κόστος 66 εκατ. ευρώ. Μελέτες για τα μουσεία Αλεξανδρούπολης, Χανίων, Πολυκεντρικό Αιγών, αρχαιολογικό Μουσείο Μεγαλόπολης, Μεσσαράς, διεκδικούν χρήματα από το ΕΣΠΑ όπως και η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός των παλιών μουσείων της Θήρας, του Μουσείου Πολυγύρου και Αγ. Νικολάου Κρήτης.

Χρειάζεται πράγματι να αβγατίσουμε τον κατάλογο των μουσείων της χώρας με καινούργια όταν οι δείκτες επισκεψιμότητας έχουν χτυπήσει κόκκινο στα υπόλοιπα; «Θα εξετάσουμε τις ανάγκες» απαντούν στο υπουργείο, όμως τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος. Αν σταθούμε στον Νοέμβριο του 2009 και του 2008 θα δούμε πως πολλά απ’ αυτά -μάλιστα δημοφιλή μουσεία- έχουν πάρει την κάτω βόλτα. Της Ολυμπίας εμφανίζει 89,2% πτώση, εν αντιθέσει με τον αρχαιολογικό χώρο στον οποίο παρατηρείται αύξηση 171,3%. Συνολικά τα μουσεία τη συγκεκριμένη περίοδο εμφανίζουν πτώση 20,5% και 36,5% οι εισπράξεις τους. Οι επισκέπτες μειώνονται, ο αριθμός των μουσείων ωστόσο αυξάνεται. Από το 2006 στην Ελλάδα είχαμε 19 καινούργια μουσεία και 24 επανεκθέσεις. Τι φταίει για την μείωση των εισιτηρίων;

Δυστυχώς χρόνια τώρα, κανείς δεν εξέτασε σοβαρά τη χρησιμότητα και την ανταποδοτικότητα των νέων χώρων που φτιάχνονται χωρίς κανένα στρατηγικό σχεδιασμό. Ολοι γνωρίζουν τις πιέσεις της τοπικής κοινωνίας και των βουλευτών για ένα δικό τους μουσείο. Οσο όμως το πρόβλημα αναπαράγεται, τόσο επιβεβαιώνεται ότι τα περισσότερα μουσεία δεν είναι βιώσιμα.

Στο μεταξύ, οι διευθυντές τους σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Δεν είναι μόνο ότι δεν περισσεύουν χρήματα, αλλά ότι λιγοστεύουν και οι χορηγοί. Οσοι θέλουν πραγματικά να βοηθήσουν δεν δίνουν τα χρήματα στο Γραφείο Χορηγιών αλλά στον Σύλλογο Φίλων του μουσείου ή πληρώνουν απευθείας τα τιμολόγια για μια έκθεση ή την έκδοση ενός ημερολογίου.

Διεθνές φαινόμενο

Το πρόβλημα πάντως δεν είναι ελληνικό. «Ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής των μουσείων είναι οι εναλλακτικοί τρόποι αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου. Υπάρχει η διασκέδαση στο σπίτι, η αύξηση των χώρων με κήπο, τα γυμναστήρια, το φαγητό έξω, τα ψώνια. Αυτή τη στιγμή τα ψώνια είναι η δεύτερη δημοφιλέστερη ενασχόληση κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου, με πρώτη την τηλεόραση. Στη Βρετανία εμπορικά κέντρα όπως το Bluewater Park στο Κεντ ή το Trafford Park στο Μάντσεστερ προσελκύουν 30-35 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο, περισσότερους από τους επισκέπτες όλων των μουσείων μαζί», υπογραμμίζει ο δάσκαλος της μουσειολογίας Γκράχαμ Μπλακ στο βιβλίο του «Το ελκυστικό μουσείο» (εκδ. Πολιτιστικό Iδρυμα Τραπέζης Πειραιώς).

Δεν είναι ο μόνος που μιλάει για έναν «σύγχρονο καταναλωτή». «Πρέπει», υποστηρίζει ο κ. Μπλακ, «τα μουσεία να γίνουν για τον δυνητικό επισκέπτη τουλάχιστον εξίσου ελκυστικά όσο και τα ψώνια ή ο απογευματινός καφές».

Δίκτυα συνεργασίας κατά περιφέρεια

«Η ιδέα του “Καλλικράτη μουσείων” στηρίζεται στη συνεργασία και τις κοινές δράσεις», λέει η κ. Λ. Μενδώνη. «Η ισχύς εν τη ενώσει. Το έδειξε και η προσπάθεια των πέντε μουσείων της Θεσσαλονίκης. Αν δημιουργηθεί μάλιστα το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα κινούνται, θα βοηθηθούν ακόμη περισσότερο. Προπαγανδίζει το ένα το άλλο. Διοργανώνοντας μια έκθεση σπονδυλωτή έχουν επισκέπτες, μοιράζονται τα κοινά έξοδα (όπως τα ασφάλιστρα) και προβάλλονται μαζί. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση ίσως μας οδηγήσει σε θετικές πρωτοβουλίες και ιδέες που μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα σωστές. Η ιδέα να δημιουργηθούν δίκτυα μουσείων κατά περιφέρεια θα βοηθήσει να φέρουμε περισσότερο κόσμο στα μουσεία και τα ίδια να έχουν οικονομικά οφέλη. Τα κοινά εισιτήρια είναι ακόμη ένας στόχος. Να αγοράζει για παράδειγμα ένα ο επισκέπτης για το Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης και με το ίδιο εισιτήριο και επιπλέον μισό ευρώ να του δίνεται η ευκαιρία να επισκεφθεί ακόμη δύο αρχαιολογικούς χώρους. Μπορεί επίσης να υπάρχει δικτύωση στις εκδηλώσεις. Με κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο θα μπορούσε κάποιος να δει λ. χ. μια παράσταση του ΚΘΒΕ και την επομένη το πρωί, με το ίδιο εισιτήριο να απολαύσει μια επίσκεψη στο μουσείο. Αρκεί να βρούμε τα ποσοστά που θα παίρνει το θέατρο και το ΤΑΠΑ. Η συνεργασία θα είναι και σε επίπεδο προβολής που επίσης θα αποδώσει».
Από την Εφημερίδα Καθημερινή της Κυριακής. Το άρθρο είναι της Γιώτας Συκκά